Włochy północne

Dolina Aosty

To apelacja leżąca w północno-zachodnich Włoszech tuż przy granicy ze Szwajcarią i Francją. Jest to najmniejszy region upraw wina dlatego wszystkie jakościowe wina produkowane tutaj występują pod nazwa DOC Valle d’Aosta.

Wina z tego alpejskiego regionu w większości są wypijane na miejscu, rzadko spotyka się je nawet poza samym regionem nie mówiąc już, żeby je dostać poza granicami Włoch.
Robi się tu wina z chardonnay, pinot gris, pinot blanc – dość ciężkie i oleiste, a także z lokalnych odmian petite arvine (lekkie, nieco słone wina, o aromacie amnanasa i cytrusów) czy prié blanc charakterystycznych dla win szwajcarskich.
Czerwone, zwykle lekkie, powstają ze szczepów fumin (pikantny, jeżynowy), petit rouge (przeznaczane do młodych win w stylu beaujolais), syrah, pinot noir i prëmetta (wina najrzadsze i zwykle najlżejsze, o jasnym kolorze, dość kwasowe, o aromatach wiśni i truskawek).
Powstają tu także wina musujące z prié blanc (wina kwasowe, ziołowe w aromacie) i słodkie robione z muscata blanc.
Wszystkich warto spróbować i wszystkie zapewne najlepiej smakują na miejscu, w charakterystycznym alpejskim klimacie.

Piemont

To potęga wśród winiarstwa włoskiego. To miejsce, gdzie powstają barolo, nebbiolo, barbaresco i inne wybitne wina, które sławią region i Włochy na całym świecie. Nazwa regionu określa dokładnie jego położenie, ponieważ znaczy tyle, co „u stóp gór”, czyli Alp przy granicy francuskiej i szwajcarskiej.

Robi się tu wina z następujących szczepów:

• białe: arneis, cortese, chardonnay, erbaluce, malvasia di Schierano, moscato bianco

Arneis – do niedawna ten biały szczep piemoncki stosowano głównie jako dodatek do Barolo i win na bazie nebbiolo. Obecnie coraz częściej pojawia się jako baza do wina jednoszczepowego. Główne cechy win z tego szczepu to migdały, chmiel i dojrzałe brzoskwinie. Najbardziej znane wina z tego szczepu to wina z apelacji Roero Arneis DOC.

Cortese – to najważniejsza białe odmiana w Gavi, dająca mineralne, „wapienne” wina, o charakterystycznych nutach migdałów, brzoskwiń, trawy i ziół.

Erbaluce to biała odmiana dająca ostre wina, znana przede wszystkim z win musujących i wytrawnych, a także passito z apelacji Erbaluce di Caluso. Wina wytrawne mają dość ostry, kwasowy charakter, słodkie passito charakteryzuje posmak migdałów i pomarańczy.

• czerwone: nebbiolo, dolcetto, barbera ,   freisa, bonarda, brachetto i vespolina

Freisa to czerwona odmiana dająca wina w bardzo różnych stylach od słodkich po musujące. Daje wina lekko perfumowane, z aromatem dżemu truskawkowe, garbnikowe, dość rześkie.

Vespolina to szczep używany do mieszania z nebbiolo i bonarda, z aromatem kwiatów, grzybów i zielonej herbaty.

Bonarda – to nazwa używana dla kilku różnych odmian winorośli. najstarszy to odmiana piemoncka, aromatyczna i ciekawa, acz mało wydajna. Inna nazywana częściej croatina uprawiana jest w Emilii Romanii (Colli Piacentini), w Lombardii (Oltrepo Pavese). Często występuje w formie win frizzante, świeżych i owocowych. Bonarda nazywana też uva rara rośnie w Lombardii i Piemoncie.

Grignolino to odmiana ze wschodniego Piemontu, dająca wina o dość jasnej barwie, dość wysokim poziomie tanin i kwasowości.

Brachetto jest szczepem używanym w Piemoncie, w apelacji Bracchetto d’Acqui DOCG, do produkcji win frizzante i spumante z wyraźną słodyczą. Wina sa silnie aromatyczne o zapachu róży, truskawek i malin. Wino często sprzedaje się jako „wino kochanków”, najczęściej tak się je reklamuje w okolicy walentynek.

Najbardziej znane i dostępne wina z tego regionu poza Włochami to:

Barolo (nazwa pochodzi od gminy położonej w prowincji Cuneo) to zawsze czerwone wytrawne wino ze szczepu nebbiolo, pochodzące z apelacji Barolo DOCG lub Barolo Riserva DOCG. To z pierwszej apelacji jest leżakowane krócej, bo 3 lata minimum, a riserva musi dojrzewać co najmniej 5 lat. Barolo ma też zawsze min. 13% zawartości alkoholu. Barolo to także zawsze wino drogie, ale jego jakość jest zwykle współmierna do ceny, którą się zań płaci. Zwykle jest to wino o głębokiej barwie, aromatyczne, pełne ciała, ale aksamitne. Zwykle naprawdę warte swojej ceny. Zwie się je czasem męskim winem.

Barbaresco to kolejne wino z nebbiolo, oczywiście czerwone, które można umownie nazwać młodszym bratem Barolo. Musi mieć minimum 12,5% zawartości alkoholu, jest nieco subtelniejsze niż barolo, bardziej delikatne. Dojrzewa krócej, bo 2 lata (riserva 4 lata).

Gavi lub Cortese di Gavi to z kolei jedno z bardziej znanych win białych z Piemontu. Powstają ze szczepu cortese, zwykle są rześkie, mineralne, bardzo przyjemne w piciu i doskonale pasują do ryb i owoców morza. Występuje także w wersjach mniej lub bardziej musujących.

Roero Arneis to także wino białe, ale powstaje ze szczepu arneis, w piemonckim dialekcie znaczy dosłownie szelmę, małego drania, ponieważ jest to szczep niełatwy w uprawie. Daje wina rześkie, „chrupkie”, o kwiatowych aromatach i niuansach gruszkowych i morelowych. Bardzo wart spróbowania.

Moscato d’Asti  to z kolei wino deserowe, zrobione z moscato bianco, zwykle frizzante lub spokojne, o bardzo charakterystycznym bukiecie. Najlepiej smakuje jako młode. Charakterystyczną cechą jest jego niska zawartość alkoholu zwykle między 5 a 7%. Asti Spumante zrobione także z moscato bianco zdecydowanie jest winem musującym, o podobnych cechach, lecz straciło na prestiżu przez masową produkcję wielu winiarzy.

Barbera d’Asti, Barbera del Monferrato i Barbera d’Alba to apelacje obecne na wielu pólkach polskich sklepów. Wszystkie trzy określają rodzaje win robionych w Piemoncie ze szczepu barbera. Każda z tych apelacji ma róże zasady robienia, co do wydajności, zawartości szczepu (w Monferrato może być dodatek grignolino, dolcetto itp.), leżakowanie nie jest wymagane w podstawowych winach, przy winach z oznaczeniem Superiore zawsze ma miejsce starzenie w beczkach dębowych. Barbera jest szczepem łatwo przystosowującym się, więc może mieć całkiem różny charakter, jak cabernet czy chardonnay z różnych zakątków świata. Zwykle jest to wino o charakterystycznym aromacie porzeczek, śliwek i sporej kwasowości.

Dolcetto d’Alba – to wdzięczne wino z okolic Alby. Zawsze czerwone, znane w Polsce i na świecie, być może w dużej mierze swoją sławę zawdzięcza nazwie, która oznacza „mały słodziutki”. Produkuje się z tej odmiany głównie wina jednoszczepowe w Piemoncie (także w kilku innych apelacjach – spis niżej). Są one dość łagodne, miękkie, o aromacie jeżyn, śliwek, z niuansem migdałowo-orzechowym.

Na etykietach win z Piemontu, które są winami jakościowymi, najczęściej nie ma informacji, z jakiego regionu pochodzą (tzn. nie widnieje nazwa Piemont), dlatego poniżej wyliczamy apelacje tego regionu.

DOCG Piemontu
Asti (z podregionami Asti i Moscato d’Asti dla win białych musujących produkowanych w Asti, Cuneo i Alessandrii
Barbaresco i Barbaresco Riserva wina czerwone produkowane w prowincji Cuneo
Barbera d’Asti i Barbera d’Asti Superiore, wina czerwone produkowane w Asti*
Barbera del Monferrato Superiore, wina czerwone produkowane w Asti i Alessandrii
Barolo i Barolo Riserva oraz Chinato czerwone produkowane w Cuneo
Dolcetto di Dogliani Superiore, dla win czerwonych z prowincji Cuneo
Dolcetto di Ovada Superiore dla win czerwonych z prowincji Alessandria
Dolcetto di Diano d’Alba – czerwone, prowincja Cuneo
Gattinara i Gattinara Riserva produkowane w prowincji Vercelli
Gavi lub Cortese di Gavi dla win białych musujących i spokojnych z Alessandrii
Roero dla win białych spokojnych Roero Arneis lub musujących Roero Arneis Spumante, dla czerwonych Roero i Roero Riserva), produkowanych w prowincji Cuneo
Erbaluce di Caluso – białe wina z prowincji Torino
Brachetto d’Acqui i Brachetto d’Acqui Spumante – dla win czerwonych spokojnych i musujących z prowincji Asti i Alessandria
Ghemme i Ghemme Riserva dla win czerwonych z prowincji Novara
Alta Langa dla musujących produkowanych metodą tradycyjna w prowincjach Alessandrii, Cuneo i Asti
*w tej apelacji istnieją jeszcze trzy subregiony z następującymi oznaczeniami pochodzenia:
Nizza wokół Nizza Monferrato
Tinella wokół Costigliole d’Asti
Colli Astiani wokół Vigliano d’Asti

DOC Piemontu: Albugnano, Alta Langa, Barbera d’Alba, Barbera d’Asti, Barbera del Monferrato, Boca, Bramaterra, Calosso, Canavese, Carema, Cisterna d’Asti, Colli Tortonesi, Collina Torinese, Colline Novaresi, Colline Saluzzesi, Cortese dell’Alto Monferrato, Coste della Sesia, Dolcetto d’Acqui, Dolcetto d’Alba, Dolcetto d’Asti, Dolcetto delle Langhe Monregalesi, Dolcetto di Dogliani, Dolcetto di Ovada, Fara, Freisa d’Asti, Freisa di Chieri, Gabiano, Grignolino d’Asti, Grignolino del Monferrato Casalese, Langhe, Lessona, Loazzolo, Malvasia di Casorzo d’Asti, Malvasia di Castelnuovo Don Bosco, Monferrato, Nebbiolo d’Alba, Piemonte, Pinerolese, Rubino di Cantavenna, Ruché di Castagnole Monferrato, Sizzano, Valsusa, Verduno Pelaverga

W Piemoncie nie powstają wina regionalne z oznaczeniem IGT.

Liguria

To mały region tworzący dość wąski pas na wybrzeżu Morza Liguryjskiego, w północno-zachodnich Włoszech. To miejsce dobrze znane turystom z powodu pięknej riwiery. Tutejsze wina w większości wypijane są właśnie przez turystów i mieszkańców regionu. Dlatego tak niewiele trafia ich za granice Włoch.

Tutejsze DOC to:
Cinque Terre DOC – leżąca na wschód od Genui, gdzie powstają wyłącznie białe wina ze szczepów bosco (cytrusy, trawa, łatwo się utlenia), albarola (neutralny) i vermentino. Z tych samych szczepów powstają na tych terenach wina słodkie typu passito i liquoroso, ale oznacza się je już DOC Cinque Terre Sciacchetra.
Colli di Luni DOC – powstają tu zarówno wina białe, jak i czerwone. Uprawia się tu szczepy: sangiovese, canaiolo, ciliegiolo, pollera nera, trebbiano and vermentino.
Colline di Levanto DOC – dla win białych i czerwonych z sangiovese, ciliegiolo (wiśniowy, żywy), vermentino, albarola i bosco.
Rossese di Dolceacqua DOC – wyłącznie dla win czerwonych robionych z lokalnego szczepu zwanego rossese (aromatyczne, dość przyjemne), które robi się zarówno jak beaujolais do szybkiego spożycia  bądź do leżakowania. Wino warte spróbowania.
Golfo del Tigullio DOC – dla win czerwonych, białych i różowych, a także musujących ze szczepów: ciliegiolo, dolcetto, vermentino, bianchetta oraz moscato. Powstają tu także wina słodkie, deserowe typu passito.
Riviera Ligure di Ponente DOC – dla win czerwonych i białych powstających z dolcetto zwane tu ormeasco, pigato (białe, aromatyczne, owocowe), rossese and vermentino.
Val Polcevera DOC – dla win czerwonych, białych i musujących robionych z : dolcetto, sangiovese, ciliegiolo, barbera, vermentino, bianchetta, albarola, pigato, bosco and rollo.
Pornassio lub Ormeasco di Pornassio DOC – które jeszcze do 2003 roku było częścią Riviera Ligure di Ponente DOC; robi się tu wina z ormeasco (dolcetto lokalnie), a w porównaniu do dolcetto z Piemontu tutejsze wina są jaśniejsze, nieco goryczkowe i mają może trochę więcej ciała.

Wina regionalne z Ligurii maja oznaczenie Colline Savonesi IGT.

Lombardia

To region leżący w północnych Włoszech, na południe od Alp. Stolicą tego najbogatszego i najgęściej zaludnionego regionu jest Mediolan. Pije się tu dużo wina, ale mieszkańcy Lombardii, a już szczególnie Mediolanu nie przejawiają lokalnego patriotyzmu, bo dużo chętniej kupują wina z Toskanii i Piemontu. Dumą napawa Lombardczyków może jedyni jakość i prestiż, jakim cieszą się wina musujące z Franciacorta DOCG. Oprócz tej apelacji, są jeszcze na pewno co najmniej trzy, które powinny natychmiast przywoływać na myśl ten północny region Włoch, a są to:

Sforzato di Valtellina DOCG i Valtellina Superiore DOCG , Oltrepò Pavese DOC i Garda DOC.
Odmiany uprawiane w Lombardii to: pinot nero, nebbiolo, bonarda, barbera, merlot, lambrusco, riesling, moscato bianco, chardonnay, pinot bianco, trebbiano di soave.

Tutejsze wszystkie oznaczenia:
DOCG:
Sforzato di Valtellina – to apelacja leżąca najbardziej na północ, nie dziw więc, że tutejsze wina w większości wypijają Szwajcarzy, a są to czerwone wina produkowane z nebbiolo (tu zwą go chiavennasca) z ewentualnym dodatkiem odmian lokalnych (do 10% udziału w winie). Charakteryzują się rubinową barwą z granatowymi refleksami, zapachem dojrzałych, czerwonych owoców, ma zwykle dobrą budowę, ale i miękkość. Żeby zyskać oznaczenie tej apelacji wino musi mieć minimum 14% alkoholu i musi przebywać w dębowej beczce przez minimum 12 miesięcy.

Valtellina Superiore – to apelacja w której także robi się wina czerwone z nebbiolo, ale mogą leżakować rok lub 3 lata dla Superiore.

Franciacorta – to apelacja na południe od jeziora Iseo, z której pochodzą wina musujące robione metodą tradycyjną z druga fermentacją w butelce. Robi się tu z wina z chardonnay, pinot bianco i pinot nero – solo lub w mieszankach. Wino z tej apelacji nie może mieć mniej niż 11,5% alkoholu oraz musi leżakować min. 18 miesięcy w butelkach.
Tak, jak w Szampanii, robi się tu także wina rocznikowe, które muszą zawierać minimum 85% wina z podanego na etykiecie rocznika. Nazywają się wtedy Millesimato, a w butelce muszą leżakować min. 30 miesięcy.

Oltrepò Pavese – to okręg winiarski na południowych krańcach regionu, w okolicy miasta Pavia i jest miejscem, gdzie powstaje chyba najwięcej wina z Lombardii. Robi się tu wina musujące z Pinot Nero, czasem na etykiecie mamy informację, że robi się je metodą tradycyjną. Metodą charmat robi się tu także moscato.
Poza tym powstają tu wina spokojne z pinot nero, barbery, bonardy czy rieslinga – owocowe i bezpretensjonalne.

Garda – z tego okręgu nad sławnym jeziorem warto spróbować czasem naprawdę wybitnych białych win Lugana, które porównuje się z najlepszymi Soave Classico z pobliskiego Veneto.

DOC Lombardii:
Botticino, Capriano del Colle, Cellatica, Garda, Garda Colli Mantovani, Lambrusco Mantovano, Lugana, Moscato di Scanzo, Riviera del Garda Bresciano, San Colombano al Lambro, San Martino della Battaglia, Terre di Franciacorta, Valcalepio, Valtellina Rosso lub Rosso di Valtellina

IGT Lombardii:
Alto Mincio, Benaco Bresciano, Bergamasca, Collina del Milanese, Montenetto di Brescia, Provincia di Mantova (Mantova), Provincia di Pavia (Pavia), Quistello, Ronchi di Brescia, Sabbioneta, Sebino, Terrazze Retiche di Sondrio, Valcamonica

Trydent-Górna Adyga

To najbardziej na północ wysunięty region włoski. Otoczony górami – z jednej strony Alpy, z drugiej Dolomity. Ze względu na tutejsze warunki uprawy winorośli zajmują ledwie ułamek powierzchni regionu. Region ten, jako graniczny, dzieli się na dwie części: włoski na wskroś Trydent na południu regionu i Górną Adygę, na północy, która, jako bliższa kulturze niemieckojęzycznych Austrii i Szwajcarii, zwana jest nawet Südtirol (obowiązują tu nawet dwa języki urzędowe), ponieważ jest to fragment niegdyś Austriackiego obszaru.

Najbardziej znane i cenione wina z regionu Trydent-Górna Adyga to:

St. Magdalener z Alto Adige na bazie szczepu schiava, zwanym też trollinger lub vernatsch, o charakterystycznym truskawkowym aromacie i dymnych nutach, dającym lekkie, przyjemne wina.

Teroldego Rotaliano z Trydentu, żywe wino, o charakterystycznym aromacie jagód, sosny, migdałów, o dobrej kwasowości, która sprawia, że to świetne wino do różnych potraw. Prawdopodobnie szczep ma wśród przodków lagreina.

Lagrein z Alto Adige – szczep daje czerwone wina o głębokim, ciemnym kolorze (znane jako Lagrein Dunkel lub Scuro), a także różowe (Lagrein Kretzer lub Rosato), czerwone wina są mocno owocowe i z czekoladowymi nutami. Lagrein używany jest również do produkcji Santa Maddalena DOC.

Marzemino z DOC Trentino – lekkie, przyjemne wino o bardzo ciemnym, głębokim kolorze. Szczep ma charakterystyczne nuty ziołowe, wiśniowe i trawiaste.

Większość tutejszych win to wina jakościowe z oznaczeniem DOC, do których należą:

Alto Adige/Südtirol – wina z tym oznaczeniem produkowane są w prowincji Bolzano i mogą zawierać na etykiecie informację o pochodzeniu z jednego z subregionów Bolzano (zapis włoski lub niemiecki):

Alto Adige Colli di Bolzano lub Südtirol Bozner (wina z schiava, pinot noir i lagrein)
Alto Adige Meranese lub Südtirol Meraner (głównie schiava)
Alto Adige Santa Maddalena lub Südtirol St. Magdalener (schiava, pinot noir i lagrein)
Alto Adige Terlano lub Südtirol Terlaner (pinot bianco, chardonnay, rieslin italico, riesling renano, sauvignon blanc, sylvaner and müller-thurgau.
Alto Adige Valle Isarco lub Südtirol Eisacktaler
Alto Adige Valle Venosta lub Südtirol Vinschgau

Teroldego Rotaliano – to apelacja w prowincji Trydent, gdzie powstaje wino czerwone, różowe i czerwone z oznaczeniem Superiore. Szczep teroldego na wskroś lokalna odmiana i duma regionu. Jest znakomite wino do kuchni tyrolskiej.

Caldaro lub Lago di Caldaro (robi się tu wina z schiava, pinot noir i lagrein)

Casteller (wina ze szczepów schiava, merlot and lambrusco)

Trentino – robi się tu wina ze szczepów:

czerwonych – pinot noir, lagrein, merlot, cabernet sauvignon, moscato rosa, marzemino oraz białych – pinot grigio, pinot blanc, chardonnay, gewurztraminer, sauvignon, riesling italico i renano (włoski i reński), sylvaner, nosiola (nuty orzechów lskowych, cytrusów), müller-thurgau, kerner, veltliner, malvasia, moscato giallo (jedna odmiana z rodziny muskatów, o charakterystycznym aromacie pieczonych jabłek), traminer aromatico

Trento – to apelacja dla win musujących pochodzących z Trentino – a robionych z chardonnay, pint noir, pinot blanc i pinot meunier

Valdadige – to apelacja wspólna Trydentu-Górnej Adygi oraz Veneto. Robi się tu wina z schiava, lambrusco, merlot, pinot noir, lagrein, teroldego, negrara (używana także do robienia valpolicelli i bardolino w Veneto) , pinot blanc, pinot grigio, riesling italico, müller-thurgau, chardonnay, bianchetta (orzeźwiające), trebbiano, nosiola, vernaccia, sylvaner i veltliner.

Valdadige Terradeiforti – to apelacja i piękna dolina, gdzie robi się wina z dwóch autochtonicznych enantio i casetta, a powstają z nich wina wyraziste, z charakterem.

Wina regionalne noszą następujące oznaczenia IGT: Atesino delle Venezie, Delle Venezie, Mitterberg, Vallagarina, Vigneti delle Dolomiti

Friuli-Wenecja Julijska (Friuli-Venezia Giulia)

To region na północnym wschodzie Włoch, granicząc z Austria i Słowenią. region ma doskonałe warunki do uprawy winorośli na tarasowych zboczach zwanych ronchi. Robi się tu przede wszystkim wina białe. A najbardziej znanymi apelacjami są Colli Orientali del Friuli DOC i Carso DOC w okolicy Triestu, czyli stolicy regionu.

DOCG regionu to: Colli Orientali del Friuli Picolit i Ramandolo
DOC: Carso, Colli Orientali del Friuli, Collio Goriziano (zwane też Collio), Friuli Annia, Friuli Aquileia, Friuli Grave, Friuli Isonzo, Friuli Latisana, Lison-Pramaggiore,
IGT to: Alto Livenza, Delle Venezie, Venezia Giulia

Na szczególną uwagę zasługują:
Ramandolo DOCG, w którym robi się wino słodkie z lokalnego szczepu zwanego właśnie ramandolo (verduzzo friulano), deserowe, aromatyczne, dobrze zrównoważone, o aromacie moreli, herbaty, ziół i miodu. Wino to od dawna widnieje na liście win papieskich (od XV w.) i musi być robione z ręcznie zbieranych gron, ponieważ tutejsze winnice leżą na terenach , gdzie żaden inny zbiór nie wchodzi w rachubę.

Colli Orientali del Friuli DOC jako najbardziej znane wino regionu. Robi się tu głównie wina białe i czerwone z rodzimych, starych szczepów: tocai friulano, verduzzo friulano, ribolla gialla, schioppettino, pignolo, tazzelenghe, refosco rosso, picolit. Na szczególna uwagę zasługuje tutejszy tocai friulano, który od 2007 roku ze względu na węgierskie żądania, by nazwa nie myliła się z ich tokajem, nie może być już nazywany słowem tocai, a jedynie friulano. Jest to aromatyczny szczep, o charakterystycznych kwiatowych zapachach. Refosco z kolei to interesujące żywe wino o charakterystycznej ciemnej barwie, o mocnym, cierpkawym smaku.

Carso DOC – to apelacja wokół Triestu, w której robi się wina z malvasia istriana i terrano. Malvasia daje ciekawe aromatyczne białe wina, natomiast terrano nazywa się „krwią Istrii”, ponieważ daje wina o intensywnym, ciemnym kolorze.

Veneto (Wenecja Euganejska)

To region znany tak wielu win, że trudno wyznaczyć z tej długiej listy jakiś nr 1. Region ten leży w północno-wschodnich Włoszech i graniczy z Trydentem i Friuli. Powstają tu zarówno wina czerwone, jak i białe oraz różowe, musujące, a także słodkie.

Region Veneto jest znany między innymi z: Amarone, Recioto di Soave, weneckiej trójcy, czyli soave, valpolicella i bardolino (także różowe, zwane chiaretto), prosecco, a ostatnio coraz większym uznaniem cieszy się także rejon jeziora Garda.
Oczywiście oprócz szczepów rodzimych, czyli corvina (bonarda), rondinella (aromat ziół, mała podatność na gnicie, więc używa się go do recioto i amarone), molinara (daje winom kwasowość, solo raczej nie występuje), trebbiano di soave czy glera (szczep do prosecco), które wchodzą w skład tych najbardziej kluczowych dla regionu win, uprawia się tu szczepu międzynarodowe. Wina z nich zrobione mają zazwyczaj oznaczenie regionalnych win IGT, co nie znaczy, że są to wina słabszej jakości.

Na co warto zwrócić szczególna uwagę, rozglądając się wśród win z Wenecji Euganejskiej:

Lugana — to region na południowym brzegu jeziora Garda, gdzie robi się wina białe z trebbiano di soave. Dzięki tutejszemu mikroklimatowi, powstają tu wina rześkie, mineralne, z dobrą kwasowością. Świetnie pasują do kuchni śródziemnomorskiej, więc będą niezastąpione dla wielbicieli owoców morza i ryb.

Bardolino – na wschodnim brzegu garda leży obszar znany z tego lekkiego wina. oferuje najlżejsze z okolicznych czerwonych i różowych win. To wino o lekkiej naturze i lekko goryczkowym posmaku, świetne jako aperitif, co rzadkie wśród win czerwonych. Podobna funkcję może spełniać Bardolino Chiaretto w wersji różowej. Bogatsze i bardziej złożone, mniej codzienne są wina z tej apelacji z wyznacznikiem Superiore (DOCG)

Bianco di Custoza — to apelacja z tego samego mniej więcej terenu, co bardolino. Ale dotyczy jedynie win białych, które robi się z garganega i trebbiano. To zwykle proste, lekkie wina na co dzień w bardzo dostępnych cenach.

Valpolicella — chyba najbardziej znana apelacja, szczególnie dzięki wysokiej półce tutejszych win, czyli Amarone. Leży na wschód od jeziora Garda, w prowincji Werona. Valpolicella to wina czerwone zawsze powstające z trzech szczepów – tych samych, co bardolino, czyli corvina, rondinella i molinara. Podstawowe valpolicella to wina wdzięczne, owocowe, na co dzień i pasujące do całego szeregu potraw, nie tylko z kuchni włoskiej. Zwykle o lepszej strukturze i lepszym ciele niż bardolino.
Dumą Werony są jednak Amarone della Valpolicella i Recioto della Valpolicella.
Amarone della Valpolicella – powstaje tylko w pięciu gminach valpolicella i produkowane jest metodą appassimento.

Przed fermentacją winogrona suszy się przez 4 miesiące na słomianych matach, w ten sposób zmniejszając zawartość wody, a zwiększając koncentrację moszczu. Następnie grona są tłoczone i macerowane w niewysokiej temperaturze, a następnie dochodzi do bardzo wolnej fermentacji, która trwa około 40-50 dni. Następnie wino rozlewa się do beczek dębowych do leżakowania przez minimum 5 lat. Po butelkowaniu, które następuje właśnie po min. 5 latach po zbiorach) wino poddaje się jeszcze starzeniu w butelkach przed wypuszczeniem na rynek. Amarone powinno mieć od 14 do 16% zawartości alkoholu, ze względu na fakt, że cały cukier zgromadzony w gronach zostaje przefermentowany.
Wino ma zwykle bardzo złożony zapach i smak. Charakterystyczne są nuty likierowe, konfiturowe i tytoniowe. jest to jednio z tych win, które maja ogromny potencjał starzenia. Pite jako młode zachowują owocowy charakter. Z czasem zyskują tylko właśnie tytoniowe aromaty. Recioto della Valpolicella – robi się je podobnie, jednak nie pozwala się wszystkim cukrom przefermentować, dlatego wino ma niski procent zawartości alkoholu i spory stopień słodyczy. To jedno z najlepszych win słodkich na świecie. Szczególnie, że to czerwone wino słodkie – unikalne w skali światowej.

Soave — na wschód od Werony rozciąga się ta apelacja win białych jednych z najpopularniejszych win włoskich na świecie. Robi się je z garganega (jabłka i cytrusy) i trebbiano. W tej apelacji powstają zwykłe soave, czasem po prostu byle jakie, ale i naprawdę perełki wśród win białych – te najczęściej noszą miano Soave Superiore. Osobnym rozdziałem w tym rejonie jest Recioto di Soave, które posiada rangę DOCG. To wino słodkie robione z bardzo dojrzałych winogron, które jak w Recioto della Valpolicella podsusza się po zbiorze. To trunek o złocistym, połyskliwym kolorze, dojrzałym rodzynkowym aromacie, świetnej równowadze słodyczy i kwasowości. Lepsze egzemplarze mogą stawać w szranki z najlepszymi sauternami.

Gambellara — to apelacja sąsiadująca z Soave, także specjalizująca się w winach białych, ale opartych raczej na garganega. Rześkie, nieco goryczkowe, ale bardziej aromatyczne z nutami kwiatowymi. Podobnie jak w apelacji Soave, robi się Gambellara w wersji Recioto, które od 2009 roku może poszczycić się także statusem DOCG.

Prosecco — najpopularniejsze włoskie wino musujące, którego bazą jest odmiana glera, zwana często po prostu prosecco. Występuje w wersji frizzante (perlista) i spumante (musująca). W rejonie są apelacje, które zapewniają najwyższą jakość tych znanych win musujących. Są to: Conegliano Valdobbiadene Superiore, Colli Asolani Prosecco Superiore. Pochodzące z regionu Cartizze uchodzą za szczyt stawki. Wina robione są metodą charmat, czyli zbiornikowa, co oznacza tyle, że druga fermentacja odbywa się w zamkniętych zbiornikach, dzięki czemu wino jest nasycone dwutlenkiem węgla, jako naturalnym produkcie ubocznym fermentacji.

Piave DOC — to region na północ od Wenecji, który produkuje szereg win ze szczepów międzynarodowych. najpopularniejszym szczepem jest merlot, ale robi się oczywiście cabernet sauvignon, pinot grigio, pinot bianco, verduzzo itd. Są to zazwyczaj niedrogie wina, ale o całkiem korzystnej relacji jakość-cena. Wina tutejsze musza osiągać min.11,5% alkoholu, a jeśli są etykietowane jako wina jednoszczepowe, muszą zawierać 95% danego szczepu. jeśli wina maja na etykiecie oznaczenie riserva, oznacza to tyle, że leżakowały przed wyjściem na rynek min. 2 lata i mają zawartość alkoholu na poziomie min. 12,5 %.

Tutejsze apelacje to:

DOCG
Amarone della Valpolicella
Bardolino Superiore (Rosso) w prowincji Verona
Colli di Conegliano, w prowincji Treviso
Colli Euganei Fior d’Arancio Padwa)
Colli Asolani Prosecco (Treviso)
Conegliano Valdobbiadene (Treviso)
Lison-Pramaggiore Treviso i na granicy z Friuli
Malanotte Raboso Superiore (Piave)
Montello w prowincji (Treviso)
Recioto di Soave – dla białych win słodkich, z oznaczeniem Classico albo musujących – Spumante (prowincja Verona)
Soave Superiore dla win białych, także z oznaczeniem Classico i Riserva (Verona)
Recioto di Gambellara dla win białych
Recioto della Valpolicella – czerwone słodkie wina
Prosecco z Treviso

DOC
Arcole, Bagnoli di Sopra lub Bagnoli, Bardolino, Bianco di Custoza, Breganze, Colli Berici, Colli di Conegliano
Colli Euganei, Corti Benedettine del Padovano, Gambellara, Garda, Lison-Pramaggiore, Lugana, Merlara, Montello e Colli Asolani
Monti Lessini lub Lessini, Prosecco di Conegliano-Valdobbiadene, Riviera del Brenta, San Martino della Battaglia, Soave, Valdadige,
Valdadige Terradeiforti, Valpolicella, Vicenza, Vini del Piave lub Piave, Vin Santo di Gambellara

IGT Wenecji Euganejskiej: Alto Livenza, Colli Trevigiani, Conselvano, Delle Venezie, Marca Trevigiana, Provincia di Verona lub Veronese, Vallagarina, Veneto, Veneto orientale, Vigneti delle Dolomiti.

Emilia-Romania

To region północnych Włoch ze stolicą w Bolonii. Północną granicę Emilii-Romanii wyznacza rzeka Pad. Sam region dzieli się na dwa obszary: na wschód od Bolonii w kierunku Adriatyku i słynnego kurortu Rimini, rozciąga się Romania (Romagna), a na zachód od Bolonii znajduje się Emilia ze słynnymi miastami Parma i Modeną.

W tym regionie znajduje się tylko dwa DOCG, czyli mało u nas znane Albana di Romagna – białe wino ze szczepu albana o złotym kolorze i migdałowym posmaku albo w wersji passito – słodkie z podsuszanych winogron (bardziej doseniane) oraz Colli Bolognesi Classico Pignoletto – białe wina z minimum 95% pignoletto, ciepłe, harmonijne o gruszkowych aromatach i posmakach.

Mimo wysokiej rangi tych DOCG – to nie z tego znana jest Emilia Romania. Tutejsze nr 1 to lambrusco produkowane w kilku apelacjach Emilii w prowincji Modena. Są to apelacje wyłącznie dla win typu lambrusco, czyli: Lambrusco di Sorbara, Lambrusco Grasparossa di Castelvetro, Lambrusco Salamino di Santacroce, a także apelacje, w których robi się różne wina, ale i między innymi lambrusca: Lambrusco di Modena, Lambrusco Reggiano, Colli di Scandiano e di Canossa Lambrusco Montericco (rosato frizzante). Lambrusco powstaje jeszcze w jednej apelacji, czyli Lambrusco Mantovano, ale ta nalezy już do Lombardii.

Lambrusca to wina lekko perliste, świeże, bardzo wszechstronne, jeśli chodzi o kuchnię, bo pasują do całej gamy potraw. Można je dostać w wersji amabile, czyli słodkawej, czy półsłodkiej, ale najbardziej cenione są te wytrawne. Wszystkie one pochodzą z części regionu zwanej Emilia.
Druga część regionu to Romania, która słynie z sangiovese. Powstaje tu dużo codziennych, prostych win z tego szczepu.
Godne uwagi jest Gutturnio, czyli wino idealne do kuchni włoskiej, a bardzo mało znane u nas. Powstaje zawsze z ciekawego połączenia barbery i bonardy (croatiny).

DOC Emilii Romanii to:
Bosco Eliceo – Ferrara i Ravenna
Cagnina di Romagna – Forlì i Ravenna
Colli Bolognesi – Bologna i Modena
Colli di Faenza – Forlì i Ravenna
Colli di Imola – Bologna
Colli di Parma – Parma
Colli di Rimini – Rimini
Colli di Scandiano e di Canossa
Colli Piacentini – Piacenza
Colli Romagna Centrale – Ravenna i Forlì
Gutturnio – Piacenza
Lambrusco di Sorbara – Modena
Lambrusco Grasparossa di Castelvetro – Modena
Lambrusco Salamino di Santacroce – Modena
Modena – Modena
Ortrugo – Piacenza
Pagadebit di Romagna – Ravenna i Forlì
Reggiano – Reggio Emilia
Reno – Bologna and Modena
Romagna Albana Spumante (białe Spumante) – Bologna, Forlì i Ravenna
Sangiovese di Romagna – Bologna, Forlì i Ravenna
Trebbiano di Romagna – Bologna, Forlì i Ravenna

Tutejsze IGT to: Bianco di Castelfranco Emilia, Emilia or dell’Emilia, Forlě, Fortana del Taro, Ravenna, Rubicone, Sillaro lub Bianco del Sillaro, Terre di Veleja, Val Tidone