Niemcy

Dzisiejsze niemieckie winiarstwo zawdzięcza wiele Alzacji, która przez lata należała do Niemiec, a żonglerkę tym regionem pomiędzy Francją i Niemcami sfinalizowała dopiero II wojna światowa, po której zakończeniu Alzacja pozostała na dobre w obrębie Francji.

Obok znanych na całych niemal świecie szczepów, takich jak riesling, silvaner, pinot noir, sauvignon blan, chardonnay, pinot blanc (tu weissburgunder), pinot gris, czy w końcu gewürztraminer, uprawia się tu szczepy bądź to typowe dla środkowej Eerupy, bądź właściwe głownie dla Niemiec.

Portugieser – odmiana czerwona, znana w Europie Środkowej, dobrze udaje się na Węgrzech (kekoporto), a w Czechach i na Słowacji znana jest jako modry portugal. Daje wina o lekkiej budowie, najczęściej do codziennego użytku, proste, ale przyjemne o charakterystycznych truskawkowych nutach.

Dornfelder – to krzyżówka helfensteiner i heroldrebe, która bardzo dobrze przyjęła się w Niemczech – jest bardzo odporna. Najwięcej nasadzeń znajduje się w Pfalz i Rheinhessen. Daje wina aromatyczne, o wiśniowych nutach, dobrej barwie oraz ciekawym kwiatowym nosie.

Domina – krzyżówka portugiesera i pinot noir znanego tu jako spätburgunder. Powstała w Pfalz, a obecnie jest uprawiana głównie we Frankonii. Nie jest tak finezyjna, jak pinot noir, ale daje dość przyjemne wina o intensywnej barwie.

Schwarzriesling – odmiana ciemna zupełnie nie związana z rieslingiem, a we Francji uprawiana głownie w Szampanii, znana jako pinot meunier. W Niemczech znana głownie w Wirtembergii.

Lemberger – to nic innego jak czerwony szczep znany w całej Europie Środkowej, zwany frankovka w Czechach i na Słowacji, kekfrankos na Węgrzech, a w Austrii blaufränkisch. Daje uniwersalne, dość taniczne i kwasowe wina, ale za to bardzo owocowe, świetnie też udają się zeń wina różowe na Węgrzech. Charakterystyczne aromaty to: czereśnie, porzeczki, wiśnie likierowe oraz jeżyny.

Trollinger – stara odmiana czerwona wywodząca się najpewniej z Tyrolu z północnej części Włoch, tam nazywane schiava, a w Austrii znane jako vernatsch. Daje ładnie pachnące, owocowe, dość kwasowe wina o lekkiej budowie.

Kerner – biała odmiana będąca krzyżówka rieslinga i trollingera. Jest bardziej odporna niż riesling, daje wina bardziej aromatyczne z muskatowymi nutami, lekkie, owocowo-kwiatowe o bardzo małej kwasowości.

Müller-Thurgau (rivaner) – krzyżówka gutedel i riesling (a nie jak do niedawna twierdzono riesling i silvaner), która powstała w Szwajcarii (nazwa od nazwiska twórcy) jeden z podstawowych szczepów białych Niemiec, znany jako rivaner. Uprawia się go bardzo dużo, jest bodaj drugi pod względem wielkości upraw spośród wszystkich szczepów niemieckich, a w Europie Środkowej znany jest pod ta samą nazwą w Austrii, na Słowacji, na Morawach. Daje wina owocowe, mało kwasowe, proste, o lekkim kwiatowym aromacie.

Bacchus – krzyżówka (riesling x silvaner)x müller-thurgau. daje żywe, owocowe wina o pokaźnym muskatowym aromacie.

Scheurebe – biała odmiana w Austrii znana jako sämling 88. Daje wina o szerokim spektrum smaków, od wytrawnych aromatycznych, przez półwytrawne z nutami czerwonych grejpfrutów, aż po wina słodkie, bardzo oleiste i ciężkie, deserowe, typu TBA. Jest krzyżówka rieslinga i silvanera.

Elbling – odmiana biała, dająca lekkie, kwaskowe wina, doskonale nadaje się do produkcji win musujących.

Morio-Muskat – szczep białay, krzyżówka silvanera i weissburgundera, czyli pinot blanc. Nie ma nic wspólnego z wielka rodziną muskatów. Nazwa wzięła się od nazwiska twórcy, czyli Petera Morio w połączeniu z nazwą muskat, ponieważ skrzyżowana przez niego odmiana okazała się bardzo aromatyczna, słodka w znosie, jak większość z odmian muskat.

Gutedel – czyli szczep znany we wschodniej Francji jako chasselas, a w Szwajcarii jako fendant (czasem też chasselas). Daje dość neutralne w smaku wina o niskiej kwasowości.

Niemieckie winiarskie regiony skupione są w większości nad Renem i jego dopływami. Poczynając od południa zgodnie z biegiem rzeki najważniejsze regiony to:

Leżące na wschód od Renu Badenia (Baden) Wirtembergia (Württemberg) Hessische Bergstrasse Frankonia (Franken)

Leżące na zachód od Renu Palatynat (Rheinpfalz lub Pfalz) Rheinhessen (Hesja Nadreńska) Nahe Rheingau Nadrenia Środkowa (Mittelrhein) Ahr Mosel-Saar-Ruwer

Poza dorzeczem Renu istnieją dwa ciekawe regiony na wschodzie Niemiec, czyli Saale-Unstrut oraz Saksonia (Sachsen).

Zasady nazewnictwa win niemieckich odzwierciedlają jeden z najbardziej przejrzystych systemów klasyfikacji win bodaj na całym świecie.

Niemieckie wina dzieli się na:

• wina stołowe (Tafelwein),
• regionalne (Landwein – równorzędne wobec Vin de Pays we Francji)
• wina jakościowe, czyli QbA oraz QmP.

QbA (Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete) – czyli wina jakościowe określonego pochodzenia.

QmP (Qualitätswein mit Prädikat zwane od 2006 roku Prädikatswein) – co oznacza wina jakościowe z predykatem, czyli specjalnym wyróżnikiem).

Wina stołowe, regionalne i QbA mogą być szaptalizowane, czyli można dosładzać moszcz, kiedy lato nie jest dość ciepłe, by wino mogło osiągnąć pożądaną ilość alkoholu. Wina QmP nie mogą być szaptalizowane, ale można modyfikować ich smak za pomocą tzw. „słodkiej rezerwy”, czyli naturalnego soku winogronowego. Dzięki temu można uzyskać wina o różnym charakterze i stopniu słodyczy.

Podział Prädikatswein (win jakościowych z predykatem)
kabinett – zbiór podstawowy, zwykle najbardziej wytrawne wina;
spätlese – późny zbiór, zwykle wina mniej wytrawne;
auslese – późny zbiór selekcjonowanych kiści winogron, zwykle wina półsłodkie lub słodkie;
beerenauslese – późny zbiór wyselekcjonowanych gron dotkniętych szlachetną pleśnią (botrytis); wina słodkie;
trockenbeerenauslese – zbiór wyselekcjonowanych podsuszonych gron; wina słodkie;
eiswein – zbór wyselekcjonowanych kiści winogron po pierwszych przymrozkach, tzw. wino lodowe; wina słodkie.

Podział win ze względu na stopień słodyczy:
trocken – wytrawne (cukier resztkowy 4-9 g/l przy kwasowości powyżej 2g/l),
halbtrocken – półwytrawne (cukier resztkowy 12-18 g/l przy kwasowości powyżej 10g/l),
lieblich – półsłodkie lub słodkie (cukier resztkowy 18–45g/l),
süß/fruchtig – słodkie (zawartość cukru powyżej 45g/l),

Na winach jakościowych rzadko pojawiają się dwa ostatnie oznaczenia, za to często stosuje się wówczas oznaczenia nie do końca zdefiniowane, a bardziej umowne, takie jak feinherb – czyli niewytrawne wino nieco bardziej aromatyczne niż wino półwytrawne lub feinfruchtig, czyli nieco słodsze niż półsłodkie, ale nie słodkie.

Ponadto istnieje wiele oznaczeń, które używane są jedynie w konkretnych regionach, a określają smak, rodzaj bądź charakter win.
Liebfraumilch – czyli wino, które dla wielu jest synonimem wina niemieckiego, co nie jest na szczęście prawdą. Tym terminem określa się wino półsłodkie QbA z regionów Rheingau, Nahe, Rheinhessen i Pfalz. Robi się je z odmian riesling, müller-thurgau, silvaner lub kerner. W rzeczywistości rieslinga jest w tych winach najmniej. Jest postrzegane, jako wino niskiej jakości, przeznaczone głównie na eksport.
Moseltaler – wino QbA niewytrawne, czyli półwytrawne lub półsłodkie, jest to sobowtór Liebfraumilch znad Mozeli.
Riesling Hochgewächs (dosł. wyższego wzrostu, co znaczy wyższej jakości) – to czysty riesling klasy QbA, który ma lepsza jakość niż przeciętne wino QbA z regionu i niż tego wymaga klasyfikacja QbA (ma wyższą wagę moszczu, wyższy alkohol oraz zyskał wyższą ocenę w badaniu jakości, czyli nie wymagane dla QbA1,5 na 5, a 3 na 5)

Rotling – wino produkowane z mieszaniny odmian czerwonych i białych; musi mieć przejrzyście czerwony kolor.
Schillerwein – rotling z Wirtembergii, który musi być winem jakościowym, czyli QbA lub Prädikatswein.
Badisch Rotgold – rotling z Badenii, który musi być winem jakościowym, czyli QbA lub Prädikatswein, a w dodatku musi być zrobiony z grauburgundera i spätburgundera, a odmiany muszą być oznaczona na etykiecie.

Badenia (Baden)

Najbardziej na południe wysunięty region winiarski Niemiec – leżący między Szwarcwaldem a Renem. Rozciąga się na południe od pięknego Heidelbergu aż po Jezioro Bodeńskie. Region osłonięty jest górami, oprócz Schwarzwaldu, jeszcze górami Odenwald i Wogezami, dzięki czemu tutejszy klimat jest dość łagodny, a jeśli chodzi o regiony niemieckie bodaj najcieplejszy.
W Badenii znajduje się 9 regionów winiarskich poczynając od południa to: Bodensee, Markgräflerland, Tuniberg, Kaiserstuhl, Breisgau, Ortenau, Kraichgau, Tauberfranken oraz Badische Bergstraße.
Najciekawsze wina z tego regionu to wina jednoszczepowe z pinot noir i pinot gris, czyli spätburgundera i grauburgundera.
Tutejszą specjalnością są także:
Weißherbst – czyli lekkie różowe wino otrzymywane tu z ze spätburgundera, a w innych regionach np. z portugiesera.
Badische Rotgold – czyli tutejszy rotling, tzn. wino o jasnoczerwonym, przejrzystym kolorze, zmieszane ze spätburgundera i grauburgundera (pinot noir i pinot gris).

Wirtembergia (Wűrttemberg)

To region niemiecki leżący wokół rzeki Neckar i na północy graniczy z innym regionem winiarskim – Frankonią.
Jako jedyny region niemiecki Wirtembergia produkuje więcej win czerwonych niż białych. Oprócz wielu odmian uprawianych w innych regionach, region specjalizuje się w uprawie dwóch szczepów: lembergera (znanego jako frankovka w Czechach i w Słowacji, blaufränkisch np. w Austrii i kekfrankos na Węgrzech) i trollingera (w Południowym Tyrolu czy Trentino znane jako schiava i vernatsch).
Tutaj źródła ma także znany obecnie w całych Niemczech i poza nimi szczep dornfelder.
Specjalnością nr 1 w Wirtembergii jest Schillerwein, czyli wino różowe (lub przejrzyście czerwone), które powstaje ze zmieszania gron czerwonych i białych i zawsze musi być winem jakościowym, czyli musi posiadać oznaczenie QbA lub QmP.
Większość produkowanych tu win to jednak wina codzienne, lekkie, owocowe. Zasadniczo mieszkańcy sami wypijają to, co produkują tutejsi winiarze, dlatego wina z tego regionu są mało znane na świecie i w samych Niemczech.

Frankonia (Franken)

To region winiarski nad Menem. Tutejszy klimat, bardziej kontynentalny, o mroźnych zimach, częstych wiosennych przymrozkach oraz krótkiej jesieni – sprawia, że powstają tu wina mniej aromatyczne, bardziej ziemiste, może nawet można uogólnić, że cięższe. Zdecydowanie rzadziej uprawia się tu też rieslinga, który dojrzewa zbyt późno, by winiarze chcieli ryzykować utratę plonów z powodu wczesnego ataku zimy.
Tutejsze wina nazywa się czasem steinweinami, bo najbardziej znakomitym tutejszym producentem z długimi tradycjami jest Weingut am Stein.
Znakiem rozpoznawczym regionu jest bocksbeutelflasche (zwana też krócej bocksbeutel), czyli pękata spłaszczona butelka tak charakterystyczna dla tutejszych win, że na świecie zwana czasem właśnie frankońską.

Zważywszy, że rieslinga uprawia się tu mniej, królują tu następujące szczepy białe: müller-thurgau (rivaner), silvaner, bacchus, kerner oraz scheurebe.
Jeśli chodzi o wina czerwona, powstaje ich zdecydowanie mniej, a wśród nich prym wiedzie spätburgunder.

Hessische Bergstraße

Podobnie, jak w przypadku win z Wirtembergii jest z winami z Hessische Bergstraße – trudno je zobaczyć na sklepowych półkach poza regionem, a tym bardziej poza krajem, ponieważ większość lokalnych win konsumują mieszkańcy regionu. Leży on na północ od Heidelbergu i jest najmniejszym regionem spośród wszystkich niemieckich obszarów winiarskich.
Większość winnic obsadzono rieslingiem, a spośród odmian czerwonych króluje tu spätburgunder.
Ponadto uprawia się tu müller-thurgau, silvaner i ruländer (czyli pinot gris zwany w Niemczech także grauburgunder) oraz dornfelder, weißer burgunder (pinot blanc) i kerner.
Robi się tu także eisweina, choć powszechniejsze są zdecydowanie wina wytrawne. Zresztą tutejsze wina są dość aromatyczne, dobrze skoncentrowane, dość kwasowe i elegantsze niż np. w pobliskim regionie Reingau.
Nazwa regionu znaczy dokładnie Górską Drogę Hessji, a pierwsze wzmianki o tutejszym winie sięgają XV wieku. Nim jednak w 1971 roku Hessische Bergstraße ze względu na produkcję naprawdę interesujących win stało się niezależnym regionem winiarskim, należało do Badenii i było częścią Badische Bergstraße.

Palatynat (Pfalz)

To jeden z najstarszych regionów winiarskich w Niemczech. Leży tuż przy granicy z Alzacja, a od północy graniczy z Hesja Nadreńska, czyli regionem nr 1 pod względem ilości wypuszczanych na rynek butelek wina. Palatynat tymczasem zajmuje 2 miejsce w tej klasyfikacji.

Uprawia się tu typowe szczepy, czyli:
białe – riesling, müller-thurgau, kerner, silvaner, scheurebe, morio-muskat, weissburgunder i gewürztraminer;
czerwone: dornfelder, portugieser, spätburgunder.
Robi się tu także słodkie wina z wyróżnikiem beerenauslese, trockenbeerenauslese i eiswein, czyli wino lodowe.
Palatynat to jeden z najpiękniejszych regionów winiarskich nie tylko w Niemczech, ale i w całej Europie. Wzdłuż 80-

kilometrowego Niemieckiej Drogi Wina (Deutsche Weinstrasse) rozciągają się małe miejscowości związane z winiarstwem od lat.
Zważywszy, ze tutejszy klimat jest bardzo łagodny, najcieplejszy i najmniej wilgotny, powstające tu wina są bardziej aromatyczne i mniej surowe niż np. mozelskie.
Szczególnie godne uwagi są wina zrobione przez winiarzy zrzeszonych w organizacji Die junge Pfalz (Młody Palatynat).

Hesja Nadreńska (Rheinhessen)

To najwięcej produkujacy region w Niemczech. Leży w widłach rzek Ren i Nahe, między Moguncja na północy i Wormacja na południu.
Co czwarta butelka wina niemieckiego pochodzi właśnie z tego regionu.
Uprawia się tu większość szczepów ty6powych dla Niemiec, a najwięcej wśród białych: müller-thurgau (rivaner), silvanera, rieslinga, a wśród czerwonych: portugiesera.

Niestety region ten nie ma najlepszej opinii ze względu na ogromną produkcję Liebfraumilch (blue Nun), które pierwotnie wzieło się od kościoła w Wormacji zwanego Liebfrauenkirche, a obecnie można go robić nie tylko w tym regionie, a także w Palatynacie, czy Nahe. Jednak sława tego słabego jakościowo wina produkowanego niemal jak coca-cola, mści się na sławie całego regionu, choć można stąd kupić także wina naprawdę dobrej jakości.
Tutejsze wina są zwykle dość lekkie, rześkie o niewysokiej kwasowości, dość łatwe i przyjemne w odbiorze.

Rheingau

To mały region na północ od Moguncji i Hesji Nadreńskiej, rozciągający się już na prawym brzegu Renu. Jest to teren niezwykle atrakcyjny turystycznie, bo oprócz winnic można tu obejrzeć całe mrowie klasztorów i kościołów, malowniczych zamków i wiosek.
Królem Rheingau jest riesling, a wokół Assmannshausen powstaje jeden z najlepszych niemieckich spätburgunderów o pysznym jeżynowym aromacie.
To w tym regionie najpewniej powstały pierwsze słodkie wina typu auslese i spätlese. I prawdeopodobnie stąd wywodzi się w ogóle niemiecki system oznaczania win za pomocą tzw. prädikatu.
Tutaj tez w Geisenheim powstał szczep ze skrzyżowania rieslinga i silvanera nazwany od nazwiska jego autora tego kombo – Müller-Thurgau.

Nahe

To region położony na lewym brzegu Renu, na zachód od Hesji Nadreńskiej i na południowy zachód od Rheingau. Ciągnie się wzdłuż rzeki Nahe, która dała regionowi nazwę.

Jest to region winiarski o dość ciepłym klimacie, dlatego winorośl dojrzewa tu dość wcześnie. Tutejsze wina mają charakter bardzo różnoraki: powstają tu zarówno wina świeże, jak i pełne, a także korzenne i bardzo aromatyczne, nawet kwieciste.
Robi się tu wina ze szczepów: riesling, müller-thurgau, silvaner i kerner. Coraz więcej pojawia się także weißburgundera i grauburgundera, czyli pinot blanc i pinot gris.
Jeśli chodzi o wina czerwone, to dominuje dornfelder, a obok niego spätburgunder, portugieser i regent.
Miłośnicy wycieczek rowerowych powinni odwiedzić ten region choćby tylko ze względu na wspaniały szlak rowerowy ciągnący się wzdłuż rzeki Nahe.

Nadrenia Środkowa (Mittelrhein)

To region, który ciągnie się wzdłuż Renu po obu stronach rzeki od Bonn na południe do Bingen.
Jest to region winiarski, który traci na znaczeniu, szczególnie wobec takich potęg jak Hesja Nadreńska czy Mozela.
Najwięcej tutejszych win to rieslingi w różnych odsłonach, ale robi się tu także inne wina, a wśród czerwonych najwięcej jest dornfeldera i spätburgundera.
Rejon jest jednak tak uroczy i atrakcyjny turystycznie, że choćby z tego względu warto go zwiedzić.

Ahr

To najbardziej na północ wysunięty region winiarski Niemiec. Ahr to także maleńki obszar produkcji, więc spotkać tutejsze wina gdziekolwiek poza regionem graniczy z cudem. Ceny tutejszych win w związku z małą produkcją są dość wysokie.
Robi się tu głównie lekkie czerwone wina z dornfelderem i spätburgunderem na czele.
Zważywszy na dość chłodny klimat w regionie, w najsłabszych latach winiarze sprzedają większość zbiorów producentom niemieckiego wina musującego zwanego Sektem.

Mozela (Mosel-Saar-Ruwer)

To region leżący wzdłuż rzeki Mozeli – lewego dopływu Renu i w dorzeczach dopływów Mozeli, czyli Saar i Ruwer. Jest to niezwykle malowniczy region ze względu na meandry, które zatacza rzeka oraz jej strome brzegi.
Region ten uważany jest za najlepsze miejsce uprawy rieslinga w całych Niemczech, a wielbiciele tutejszych rieslingów na pewno stwierdzą, że na świecie.
Strome zbocza nad rzeka, dobre nasłonecznienie, gleby łupkowe, które świetnie trzymają ciepło – to komponenty tutejszego niepowtarzalnego terroir.
Tutejsze wina – te najpełniejsze, najbardziej złożone i bogate czasem określa się jako wina o kwiatowym charakterze. Znak rozpoznawczy win mozelskich to właśnie świeżość i kwiatowe aromaty, delikatna odświeżająca kwasowość. Wina te nadają się idealnie do kuchni azjatyckiej.
Powstaje tu najwięcej rieslinga, bo około 60% upraw to właśnie ten szczep, a poza tym robi się i kernera, i müller-thurgau, i bacchusa, i elblinga, który stanowi często bazę dla Sekta. Na zdecydowanie mniejszą skalę uprawiany jest np. weißburgunder czy grauburgunder.
Do podróży winiarskich zachęca fakt, że można tu poruszać się wzdłuż dobrze zorganizowanych tras winiarskich, czyli Mosel Weinstrasse, Römische Weinstrasse czy – dla pieszych – Moselhöhenweg.

Saksonia (Sachsen) i Saale-Unstrut

To dwa regiony zupełnie oddalone od pozostałych skupionych wokół Renu na zachodzie kraju. Winnice Sachsen leżą wzdłuż Łaby i są najbardziej oddalonymi na wschód winnicami Niemiec. Robi się tu wina z rieslinga, dornfeldera i innych typowych szczepów. Tutejszą specjalnością jest szczep zwany goldriesling, którego nigdzie indziej nie da się spotkać. I jak w przypadku większości maleńkich regionów o małej produkcji – wina wchłania lokalny rynek.

Pomiędzy Weimarem a Lipskiem znajduje się jeszcze mikroregion zwany od nazw rzek – dopływu Łaby, czyli Saale oraz Unstrut, czyli dopływu Saale.
Uprawia się tu głównie müller-thurgau, weißburgunder i silvaner. Znany jest tu także rzadki szczep gutedel (we Francji i Szwajcarii to chasselas). Jeśli chodzi o wina czerwone, powstają tu wina z odmian: portugieser, blauer zweigelt czy spätburgunder.