Portugalia to kraj, który ma do zaoferowania wiele tym, którzy szukają odmiany. Jest to region, w którym powstają wina ze szczepów niemal wyłącznie lokalnych. W czasach, kiedy wszystkie kraje robią cabernety, merloty, chardonnay i sauvignon blanc, Portugalia jawi się jako ląd  wciąż nie odkryty.

Oczywiście Portugalia jako kraj winiarski największą sławę zawdzięcza porto i maderze (o rodzajach tych win i sposobie ich produkcji pisaliśmy tu). Jednak obecnie ma do zaoferowania szerokie spectrum win niewzmacnianych, zarówno białych, jak i czerwonych.

Portugalia to kraj, w których tradycja robienia wina sięga tysiąca lat wstecz, a do tego nikt już nie pamięta, że to właśnie w Portugalii powstał system apelacyjny znany dobrze z Francji. Markiz de Pombal, minister gospodarki, w 1756 roku wprowadził system ochrony marki Porto, ponieważ wielu podrzędnych producentów robiło wina, które były jedynie namiastkami tego szlachetnego trunku.

W Portugalii, jak i wielu innych winiarskich regionach robi się wina stołowe, regionalne i wina z oznaczeniem pochodzenia, czyli apelacją (skrót jak we Włoszech DOC, czyli Denominação de Origem Controlada).  Obok najwyższego oznaczenia DOC można spotkać wina z oznaczeniem IPR, czyli Indicação de Proveniencia Regulamentada – odpowiednik włoskiego IGT, oznacza wino jakościowe, ale nie spełniające wszystkich zasad konkretnej apelacji w regionie, w którym jest produkowane. Jest to oznaczenie coraz rzadsze, bo wyróżniające się IPR-y wiele lat temu zostały wchłonięte przez DOC.

Wina pochodzące z określonego regionu nazywa się po prostu Vinho Regional. Są to często, a nawet bardzo często w przypadku Portugalii, wina bardzo dobrej jakości, choć robione w inny sposób niż żąda tego apelacja.

Najprostsze wina stołowe oznaczane są jako Vinho de Mesa.

Jest jeszcze w klasyfikacji win portugalskich oznaczenie specjalne – garrafeira. Może go zdobyć wino, które pochodzi z konkretnego rocznika, zwykle udanego, ma wyższą niż konieczna zawartość alkoholu, a do tego jest leżakowane przynajmniej trzy lata, jeśli to wino czerwone albo rok, jeśli to wino białe.

Szczepy Portugalii

Alvarinho – biały szczep, jeden z najszlachetniejszych białych szczepów nie tylko w Portugalii. Tutaj uprawia się go przede wszystkich w dwóch gminach: Melgaço i Monção w Vinho Verde nad rzeką Minho. Wina z tego szczepu są traktowane w klasyfikacji win Vinho Verde z należyta dbałością, ponieważ są to zwykle wina wyjątkowej jakości. Zwykle tez sporo kosztują ze względu na małą produkcję i niską wydajność alvarinho. Charakterystyczną cechą tych win jest intensywny aromat i posmak cytrusów, szczególnie limonek, owoców tropikalnych, mango i marakui. Wino z alvarinho jako jedyne w apelacji może osiągać 13-13,5% alkoholu i świetnie smakuje nawet po 4-5 latach od zbiorów, co wyróżnia je spośród wszystkich win Vinho Verde.

Antão vaz – biały szczep wyhodowany w Vidigueira na południu Alentejo. Najciekawsze wina z tego regionu robi się właśnie z tego szczepu. Są mineralne, mocne, korzenne. Mogą być leżakowane w beczkach, daje to ciekawe rezultaty. Świetnie łączy się z arinto.

Arinto – biały szczep o świetnie zrównoważonej kwasowośc. Szczep uprawia się właściwie w całej Portugalii, ale szczególnym uznaniem cieszą się wina z arinto pochodzące z lizbońskiego subregionu Bucelas. Jest to region nastawiony na białe wina, które ciesza się uznaniem nawet na dworze angielskim. Są to zwykle kwiatowo-owocowe wina z nutami cytrusów, a nawet żywicy. Szczep ten zawsze ozywia mieszaniki i dodaje im świeżości.

Bical – biały szczep – specjalność Beiras, a szczególnie DOC Bairrada i Dão. Wraz z maria gomez stanowi podstawę większości tutejszych białych win. Jest to odmiana wcześnie dojrzewająca, o odpowiedniej kwasowości, dzięki czemu dobrze sprawdza się w winach musujących. Winom spokojnym dodaje oleistości i dobrej struktury oraz aromatu.

Encruzado – to gwiazda wśród białych szczepów Dão. W innych regionach praktycznie nie istnieje. To szczep dający wina z dobrą równowagą słodyczy i kwasowości. Świetnośc osiągaja po roku czy dwóch od zbiorów, ponieważ szczep nie ulega łatwemu utlenianiu i zachowuje świeżość.

Fernão pires – to biały szczep chyba najpopularniejszy w Portugalii. Występuje praktycznie wszędzie, w Bairrada i Dão nazywa się maria gomez, a najlepsze wyniki osiąga w centralnej i południowej części kraju: w Lisboa, Tejo i Setúbal. To szczep dojrzewający wcześniej niż inne białe szczepy, a jeśli jest dość gorąco zachowuje sporo słodyczy i niską kwasowość. Kiedy grona są dojrzałe, należy je szybko zebrać, żeby nie przejrzały i nie były pozbawione kwasowości.

Loureiro – biała odmiana z północnej Portugalii. Podstawa niemal każdego vinho verde. Jest dość wydajna, trzeba ograniczać jej plenność, aby podwyższać jakość. Daje winom kwiatowe aromaty, cytrusowy posmak i orzeźwiającą świeżość. Powinno się je pić w ciągu roku czy dwóch od zbiorów. Najlepiej się łączy z arinto i trajadura.

Malvasia fina – biały szczep, jedna z odmian całej rodziny szczepów typu malvasia. Występuje w całym kraju, ale szczególne znaczenie odgrywa na północy w Douro. W Portalegre (Alentejo) nazywa się arinto galego. daje wina o posmaku miodowym i lekkim dymnym aromacie.

Moscatel – to nazwa całej grupy szczepów. Najlepiej udaje się w regionie Setúbal. Robi się tu z odmiany muskat aleksandryjski świetne wina deserowe o charakterystycznym aromacie kandyzowanych pomarańczy, kwiatów pomarańczy i miodu, a z czasem kawy i karmelu. Ponadto w regionie uprawia się muskata roxo o różowych czy czerwonawych gronach, z którego robi się także wina deserowe o smaku rodzynek, karmelu, gorzkiej pomarańczy i fig. W Douro z kolei rośnie odmiana moscatel galego. Wina z tego szczepu, szczególnie te z okolic miejscowości Favaios w gminie Alijó, cieszą się uznaniem na całym świecie i noszą miano Moscatel de Favaios. Są to eleganckie, wysokiej jakości wina deserowe.

Síria – to biała odmiana szczególnie chętnie uprawiana w Alentejo i znana tu jako roupeiro. Niegdyś była uprawiana na wielką skalę, bo stanowiła aż 40% upraw, ale obecnie służy głównie do mieszanek, a zastępują ja w Alentejo bardziej atrakcyjne szczepy, jak np. antão vaz.

Alfrocheiro – czerwony szczep uznawany za jeden z najlepszych w Dão. Choć jest nieodporna na choroby i gnicie, to chętnie się ją uprawia, ponieważ daje winom elegancję, jeżynowe niuanse, korzenne i kwiatowe aromaty. W Alentejo problemy z gniciem czy chorobami nie istnieją, ponieważ tutejszy klimat sprzyja gronom alfocheiro. Dzięki temu szczepowi wino ma piękny głęboki kolor i jest dobrze skoncentrowane.

Alicante Bouchet – to szczep czerwony pochodzący z Francji, który dobrze się zaadoptował w Portugalii. Uzywany jest do kupaży i daje winom bardzo głęboki kolor, ponieważ jest szczepem o czerwonym miąższu. W Alentejo istnieją nawet 100-letnie winnice obsadzone ta odmiana, bo w Portugalii szczep odkrył więcej swoich zalet niż we Francji. nazywa się te odmianę „przyprawą” wielu win z Alentejo.

Aragonez (Tinta roriz) – pochodzący z Hiszpanii szczep zwany tam tempranillo, będący w Hiszpanii numerem jeden nie tylko w regionie Rioja. Do Portugalii trafił na początku XIX w. Szczep jest popularny w całym kraju, a jako tinta roriz w Douro wchodzi w skład mieszanek porto. Daje wina dość ciężkie, o nutach owocowych, wiśniowych i malinowych w klimacie chłodniejszym, a śliwkowo-korzennych w regionach gorętszych. Ma niską kwasowość, dlatego chętnie łączy się z odmianami bardziej kwasowymi, jak np. alfrocheiro.

Touriga national – czerwony, szlachetny szczep, podstawa portugalskiego czerwonego wina. Szlachetność touriga nacional polega na tym, że bez względu na warunki, zawsze odciska na winie własne piętno. Szczep wyhodowana w Dão, ale szybko rozprzestrzenił się w Douro i całej Portugalii. Jest szczepem mało wydajnym, ale wartym, by go hodować, bo robi wrażenie kolorem, intensywnym aromatem jeżyn, polnych kwiatów, dzikich krzewów, o wyraźnych ale nie męczących taninach. Jest najbardziej obecnie cenionym czerwonym portugalskim szczepem zarówno przez producentów, jak i konsumentów nawet poza granicami kraju.

Touriga franca – to najpopularniejszy szczep w regionie Douro. Powstaje z niej porto i wina czerwone niewzmacniane z tego regionu. Jest to odmiana odporna, łatwa w hodowli, dająca regularne plony, Daje wina wyraziste, o pięknym głębokim kolorze i nad wyraz intensywnej nucie owocowej. Doskonale łączy się z tinta roriz i touriga nacional, które odpowiadają za długowieczność, której touriga franca nie mogłaby zapewnić.

Baga – czerwona odmiana stanowiąca 90% upraw w regionie Bairrada. Jest odmianą kapryśną, późno dojrzewającą, ale jeśli uprawiana jest starannie może dać wino bogate, o wysokiej zawartości alkoholu, pełne i przede wszystkim długo dojrzewające jeszcze w butelkach. Słabe warunki i kiepska winifikacja mogą sprawić, że wino z baga będzie niskoalkoholowe, kwasowe i niezwykle taniczne, dlatego fani i miłośnicy tego szczepu muszą dbać bardzo o jakość upraw.

Castelão – czerwony szczep występujący niemal w każdym regionie kraju. najlepsze rezultaty osiąga jednak na południu, szczególnie w DOC Palmela. Znany też jako periquita lub João de Santarém. jest to winorośl wymagająca, najlepiej udaje się na piaszczystych glebach w gorącym klimacie. Wtedy daje wina owocowe o ziołowym niuansie dobrze się starzejące. Rzadko występuje solo, a dobrze się miesza z innymi szczepami.

Tinta Barocca – czerwony szczep wyłącznie do mieszanek. Daje wino o dużej zawartości alkoholu, ale bardzo niskiej kwasowości, więc dobrze łączy się z innymi, bardziej kwasowymi. Uprawia się ją w Douro, gdzie indziej raczej nie występuje. Jest mało podatna na choroby, wytrzymała i dająca obfite plony. Jest bardzo potrzebna w mieszankach właśnie ze względu na dużą zawartość cukru. dzięki temu wina zyskują odpowiednią zawartość alkoholu.

Tinto Cão – czerwona odmiana bardzo wiekowa. Dobrze znana w Douro już w XVIII w. Jednak tak naprawdę odkryta ponownie dopiero 20 lat temu. Została wybrana na jedną z pięciu odmian do produkcji porto. Daje winom kwiatowe aromaty, łagodne taniny, harmonię i elegancję.

Trincadeira – czerwony szczep lubiący upały, nie znoszący wilgoci i żyznej gleby. Dlatego uprawy trincadeira najlepiej udają się w Alentejo, gdzie daje pełnię swoich zalet i wina aromatyczne, konfiturowe, o silnych nutach śliwek, korzeni, ziół, cynamonu. Warto spróbować win zrobionych wyłącznie z tego szczepu.

Regiony winiarskie w Portugalii

Minho

Tutejsze wina regionalne oznacza się tu Minho VR.

To region region na samej północy Portugalii, gdzie klimat jest chłodniejszy z wpływem atlantyckim, a w którym robi się wina unikatowe na skalę świata, czyli perliste białe, lekko kwasowe, świeże i przeznaczone do szybkiego wypicia. Mogą one powstawać dzięki ciepłemu i dość wilgotnemu  klimatowi, przez co grona dojrzewają później i daja świeże, kwasowe wina.

Dominują tu szczepy: loureiro (nieco kwiatowy, odpowiada za kwasowość), trajadura (jabłkowe aromaty, metaliczność), arinto (mineralny i cytrusowy), azal (trudno dojrzewający, dający winom świeżość) i avesso (kremowy i aromatyczny). Ale powstają tu także na samej północy wina ze szczepu znanego także w Hiszpanii, czyli alvarinho, o którym mówi się, że jest najszlachetniejszy wśród białych szczepów. Daje wina bogate, bardziej złozone, szczególnie, jeśli pochodzi z okolic, w których wyjątkowo się udaje, czyli z Monçao i Melgaço. Wtedy nie robi się już win lekko musujących w typie klasycznego vinho verde, a wina zupełnie spokojne, bogate i pełne.
Apelacje w regionie to  Vinho Verde DOC i 9 subregionów: Amarante, Ave, Baiao, Basto, Cávado, Lima, Monçao, Melgaço, Paiva, Sousa, a także dwa specjalne oznaczenia – Vinho Verde Alvarinho i Vinho Verde Alvarinho Espumante.

Choć teren regionu Minho i apelacji Vinho Verde pokrywa się, ale nie wszystkie wina z Minho to Vinho Verde, ponieważ by spełnić zasady apelacji wino musi być zrobione z wyżej wyróżnionych szczepów, może mieć maksymalnie 10,5% zawartości alkoholu (chyba, że pochodzi z alvarinho, które jest traktowane wyjątkowo i może mieć więcej procent), musi być świeże, delikatne i może choć nie musi się perlić. A to dzięki pozostałości CO2 po fermentacji lub z powodu nasycenia dwutlenkiem podczas butelkowania (pośledniejsze marki).

Vinho Verde może być także winem czerwonym i różowym, choć najbardziej popularne i pożądane to właśnie białe, rześkie, z zielonymi refleksami, odświeżające i pyszne na upały.

Trás-os-Montes

Tutejsze wina regionalne nazywa się Transmontano VR – to apelacja leżąca na wschód od Vinho Verde, mało urodzajna i mało znana gdziekolwiek poza samą Portugalią.
Apelacje w regionie to: Trás-os-Montes DOC i 3 subregiony Chaves, Planalto Mirandes i Valpaços.

Trás-os-Montes to obszar nieco dziki, górzysty o niezbyt żyznych glebach, granitowych i łupkowych, gdzie klimat jest bardziej kontynentalny – lata są gorące, a zimy naprawdę mroźne. Tutejsze wina maja także nieco dziki, bardziej nieokiełznany charakter.

Czerwone robi się z bastardo, marufo, tinta roriz, touriga franca, touriga nacional and trincadeira (tinta amarela).

Białe z kolei powstają z: côdega do Larinho, fernão pires, gouveio, malvasia fina, rabigato, síria (côdega) i viosinho.

Douro

Wina regionalne zwane są Duriense VR. Douro to teren leżący w Portugalii północnej (czy dokładnie północno-wschodniej) nad rzeką Douro i jej dopływami. Ten niezwykły górzysty teren, gdzie rośnie winorośl, z której potem robi się porto,  z przepięknymi tarasami obsadzonymi winoroślą został wciągnięty na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Douro jest znane przede wszystkim włąśnie dlatego, że to na tych ziemiach rosną winogrona, z których robi się najlepsze bodaj na świecie wzmacniane wino, czyli porto.

Nie należy jednak zapominać, że w tej apelacji o nazwie Douro DOC powstają wina niewzmacniane. Używa się do obu tych skrajnie różnych rodzajów tych samych szczepów. Wśród białych ważne są: malvasia fina, gouveio, rabigato i moscatel galego. Wśród czerwonych numerem jeden jest touriga nacional, a następnie touriga franca, tinta roriz, tinta barocca oraz tinta cão.

Apelacje z regionu to: Douro DOC i 3 subregiony Baixo Corgo, Cima Corgo i Douro Superior oraz specjalne oznaczenie dla win słodkich – Moscatel do Douro.

Porto DOC – to osobna apelacja, która może być użyta wyłącznie dla porto, czyli wzmacnianych win, robionych w bardzo określony sposób (patrz produkcja win).

Beiras

Wina regionalne noszą oznaczenie Beiras VR
Apelacje regionu to DOC Bairrada, Beira Interior DOC (i 3 subregiony: Castelo Rodrigo, Cova da Beira i Pinhel) oraz Távora-Varosa DOC.

Bairrada leży na zachodzie Beiras między górzystym Dão a piaszczystymi plażami nad Atlantykiem. Tutejszy klimat jest więc łagodzony przez oceaniczne wpływy. Większość winnic tego DOC leży na płaskim terenie, na wapiennych i piaszczysto-gliniastych glebach, co ma wpływ na styl tutejszych win. Robi się tu sporo win musujących opartych bądź to na maria gomes (tak nazywa się tu szczep fernão pires), bądź na innych szczepach białych, takich jak cercial, arinto, czy bical albo nawet chardonnay. Powstają tu także wina musujące tzw. Blanc de Noirs, czyli białe z ciemnych gron, przez szybkie tłoczenie gron odmiany baga.

Jeśli chodzi o wina czerwone, Bairrada jest apelacją absolutnie zdminowaną przez odmianę baga. To szczep endemiczny dający wina kwasowe i ostre, jeśli jest nie dość dojrzały, a gęste, ciemne i bardzo bogate, dobrze leżakujące, gdy się z nim dobrze obejść. Od 2003 roku w DOC Bairrada można uprawiać także touriga nacional, alforcheiro, a także kilka szczepów międzynarodowych, czyli cabernet sauvignon, syrah, pinot noir i merlot.

Jeśli zaś chodzi o białe wina uprawia się tu fernão pires, które tu zwane jest częściej maria gomez, a robi się zeń często także wina musujące. Ponadto, podobnie jak w sąsiednim regionie, uprawia się tu białe odmiany: bical, cercial, rabo de ovelha.

Beira Interior to apelacja leżąca na wschodzie Beiras, granicząca bezpośrednio z Hiszpanią.  To obszar o kontynentalnym klimacie, suchych i bardzo gorących latach i długich mroźnych zimach. Dlatego starania wymaga, by wino było dobrze zrównoważone, nie przesadnie skoncentrowane, a co za tym idzie, nie zbyt taniczne.

Távora-Varosa DOC to mała apelacja mieszcząca się na górzystym terenie w północnej części regionu Beiras. Klimat jest tu kontynentalny z gorącym latem i mroźną zimą. Jest to pierwszy w Portugalii region wyznaczony do produkcji win musujących, co nastąpiło w 1989 roku.

Uprawiane tu szczepy to białe: malvasia fina, bical, cerceal, fernão pires i gouveio; oraz czerwone: tinta barroca, tinta roriz, touriga franca i touriga nacional. I co w Portugali wyjątkow, dość znaczące są tu od stu lat nasadzenia chardonnay i pinot noir. Z tej tradycji wzięło się to, że region znaczącą rolę odgrywa właśnie w produkcji win musujących.

Dão

To region winiarski leżący na południe od Douro centralnie w pół drogi między granicą z Hiszpanią a Atlantykiem. Otoczony ze wszystkich stron górami, chroniony jest zarówno przed wpływami kontynentalnymi, jaki przed deszczami klimatu morskiego. Jako że cały obszar znajduje się jednak na wysokości minimum 200m n.p.m. aż do 1000 m n.p.m. – to chłodne noce sprawiają, że tutejsze winogrona maja sporą kwasowość, a wina dzięki temu spory potencjał leżakowania. Dão ma wiec opinię regionu win dobrze się starzejących.

Produkuje się tu wina białe ze szczepów: bical, cercial, malvasia fina, verdelho, rabo de ovelha; czerwone z alfocheiro, touriga nacional, trincadeira, aragonez, jaen i rufete. Gwiazdą wśród białych odmian w Dão jest encruzado, czyli szczep dający bardzo różnorodne wina od świeżych i lekkich po mocne, beczkowe i pełne.
Tutejsze apelacje to: Dão DOC i 7 subregionów: Alva, Besteiros, Castendo, Serra da Estrela, Silgueiros, Terras de Azurara i Terras de Senhorim.

Tuż przy granicy Dao z Vinho Verde leży mały subregion Lafões, w którym powstają interesujące wina białe nieco w stylu lekkich, świeżych „win zielonych”.

Lisboa

Wina regionalne to Lisboa VR (przed 2009 r. znane jako Estremadura). Tutejsze apelacje to:
Alenquer DOC, Arruda DOC, Bucelas DOC, Carcavelos DOC, Colares DOC, Encostas de Aire DOC i 2 subregiony: Alcobaça i  Ourém, Óbidos DOC, Torres Vedras DOC.

Teren na zachód i północ od stolicy Portugalii Lizbony to region, który właśnie do niedawna znany był jako Estremadura.  Obszar jest dość duży, więc style win są rozmaite. Dużo powstających tu VR, czyli win regionalnych, to naprawdę godne uwagi pozycje, wszystko w takim wypadku zależy od samego producenta.

Uprawy tutejsze narażone są na wpływ Atlantyku, wiatr i deszcze, wiec grona mają czasem trudność z dojrzewaniem. Najlepszą lokalizację w regionie ma zdaje się apelacja Alenquer chroniona przez masyw Serra de Montejunto, dzięki czemu jest tu mniej wilgotno i mniej wietrznie.  Arruda i Torres Vedras także mają ochronę, przed trudnym wpływem oceanu, więc dobrze się tu maja także międzynarodowe odmian, takie jak cabernet sauvignon, syrah, chardonnay i sauvignon blanc.

W rejonie Bucelas powstają świetne białe wina zrobione zwykle z minimum 75%  arinto – mineralne, orzeźwiające, dobrej jakości. Z kolei w rejonie Óbidos, gdzie jest zdecydowanie chłodniej i bardziej sucho, powstaja najlepsze w regionie wina musujące, bo to dla nich świetne warunki klimatyczne.

Encostas de Aire to najbardziej na północ wysunięta cześć regionu Lisboa, znana z prostych czerwonych i kwasowych, niskoalkoholowych win białych.

W regionie Lisboa ogólnie rzecz ujmując, poza specjalnościami konkretnych apelacji uprawia się następujące szczepy:

białe odmiany: arinto, fernão pires, malvasia, seara-nova i vital;  czerwone odmiany: alicante bouschet, aragonez, castelão, tinta miúda, touriga franca, touriga nacional i trincadeira.

Tejo

Wina regionalne oznacza się tu Tejo VR. Tutejsze apelacje to: Tejo DOC i 6 subregionów: Almeirim, Cartaxo, Chamusca, Coruche, Santarém i Tomar (przed 2009 znane jako Ribatejo DOC).

To obszar rozciągający się po obu stronach rzeki Tag. To zróżnicowany pod względem glebowym teren, ale dużo tutejszych upraw winorośli znajduje się na żyznych nadrzecznych glebach, więc winiarze maja problem ze zbyt dużą wydajnością. Wiele „nadprodukcji” sprzedają dużym spółdzielniom, jednak dbający o jakość muszą mocno ograniczać wydajność.

Tutejsze przepisy zezwalają na uprawę następujących odmian białych: fernão pires, alicante branco, arinto, talia, trincadeira das pratas i vital, ale także chardonnay i sauvignon blanc;  oraz czerwonych: castelão, trincadeira, aragonez, touriga nacional, cabernet sauvignon i merlot.

Alentejo

Wina regionalne mają oznaczenie Alentejano VR.

To bardzo duży obszar, o suchym, gorącym klimacie, na tyle zróżnicowany, że podzielono go na subregiony. Uprawia się tu szczepy białe: síria (roupeiro),  antão vaz, arinto, perrum, fernão pires; a także czerwone: trincadeira, aragonez, castelao, alicante bouschet, alfrocheiro i moreto.
Tutejsze apelacje to: Alentejo DOC i 8 subregionów Borba, Evora, Granja-Amareleja, Moura, Portalegre, Redondo, Reguengos i Vidigueira.

Obszar upraw w Alentejo zajmuje 1/3 portugalskich upraw winorośli w ogóle. Winiarze z pozostałych miejsc winiarskich nieraz na pewno narzekali na wielką popularność szczególnie czerwonych win z Alentejo. Są one dostępne wszędzie, w każdym barze w Lizbonie, w każdym sklepie i pasują na każdą okoliczność. Są łatwe w piciu, bogate, bardzo owocowe – po prostu uwodzą każdego. Maja taką opinię nie tylko w Portugalii, ale w każdym kraju, do którego trafiają wina z tego zakątka Europy.

Klimat i gleby są tu zróżnicowane ze względu na dużą powierzchnię, a im dalej w kierunku wschodnim, tym bardziej kontynentalny i trudny klimat.

Siedem z ośmiu podregionów DOP Alentejo skupia się w jednym obszarze, mniej więcej w centrum regionu, tylko Portalegre wysuwa się bardziej na północny wschód, gdzie są większe opady, niższe temperatury, ale te niedogodności rekompensują stare winorośle. grona z nich pochodzące dają bogate, interesujące wina.

Borba, Évora, Redondo i Reguengos to subregiony, które wpisują się najbardziej w tę typowość win z Alentejo, tu powstają wina gładkie, przyjemne w odbiorze i niezmiernie harmonijne, po prostu przyjemne. Nieco trudniejsze warunki są w pozostałych trzech podregionach, ale nowoczesne sposoby winifikacji i nowe spojrzenie na wina młodych pokoleń winiarzy sprawiają, że mogą oni sobie poradzić z tymi klimatycznymi i glebowymi niedogodnościami.

Antão vaz jest szczepem, który można nazwać białą gwiazdą regionu, z dobrą kwasowością i smakami owoców tropikalnych. Arinto i roupeiro również cenione są za odpowiednią, zrównoważoną kwasowość, a pozostałe uprawiane tu białe szczepy występują głównie w mieszankach.

Aragonez (czyli północne tinta roriz, a w Hiszpanii tempranillo) jest najbardziej powszechnie sadzoną odmianą czerwonych winogron. Czerwony miąższ odmiany alicante bouchet pochodzącej z Francji jest bardzo cenny jeśli potrzeba dodać winu głębokiej nawet atramentowej barwy. Alfrocheiro, castelão i trincadeira także cenne elementy służące do produkcji tak lubianych kupaży z Alentejo. Ciekawe jest, że coraz więcej pojawia się w Alentejo win ze szczepów międzynarodowych takich jak cabernet sauvignon i syrah – jednak robione są one najczęściej jak wina regionalne. Miejmy nadzieję, że jednak lokalne szczepy nie zostaną w Portugalii zdominowane przez te międzynarodowe jeszcze długo.

Setúbal

Wina regionalne to Península de Setúbal VR (znane wcześniej jako Terras do Sado). Apelacje regionu to: Palmela DOC i Setúbal DOC ze specjalnym oznaczeniem  Moscatel de Setúbal i Setúbal Roxo (dla win deserowych).

To region leżący na południe od Lizbony, połączony z nia zreszta dwoma mostami. Znaczna część obszaru jest płaska i piaszczysta z wyjątkiem Serra da Arrábida, krótkiego łańcucha gór wzdłuż południowego wybrzeża półwyspu, gdzie gleby dominują wapienie i gliny. To na tych stokach Serra da Arrábida uprawiane są winogrona przeznaczone dla słynnych win słodkich Moscatel de Setúbal. Te pyszne słodkie wina wykonane są z odmiany muskat aleksandryjski i mogą nosić oznaczenie Muscat de Setúbal, kiedy ten szczep został użyty w minimum 85%. Wina te zwykle pachną kandyzowanymi pomarańczami, rodzynkami, także orzechami i toffi (im są starsze, tym więcej orzechowych niuansów). Zwykle są świetnie harmonijne i z dobrze zrównoważoną słodyczą.  Kiedy do robienia wina wzmacnianego z DOC Setubal używa się odmiany muskata o różowych gronach – wino ma oznaczenie Setúbal Roxo czy Moscatel Roxo.

DOC Palmela odpowiada głownie za wina czerwone. Robi się je tutaj z bardzo dojrzałych gron castelão, które tutaj udają się lepiej niż gdziekolwiek indziej w całej Portugalii, dzięki gorącemu klimatowi i piaszczystym glebom. Tutejsze castelão daje winom złożoność i głębię, elegancję i równowagę oraz charakterystyczny aromat i smak dojrzałych wiśni.

Algarve

Wina regionalne znane są jako Algarve VR. Tutejsze DOC to: Lagoa, Lagos, Portimao, Tavira.

To region leżący na samym południowym wybrzeżu kraju, bardzo chętnie odwiedzany przez turystów, ponieważ tutaj zawsze można liczyć na udaną pogodę. Także dla upraw winorośli to dobre miejsce, ponieważ silny wpływ klimatu śródziemnomorskiego i Atlantyku na zachodzie sprawia, że gorące masy powietrza znad Alentejo nie docierają tu. Im bliżej zachodniego brzegu tym jest wilgotniej i bardziej deszczowo, co ma odzwierciedlanie w charakterze tutejszych win.

Jeśli chodzi o białe winogrona, dominują tu: arinto, malvasia fina, manteúdo i siria. Wśród czerwonych najważniejszą rolę grają: castelão i mola negra. Nowe pokolenia winiarzy z największa chęcią robią jednak wina regionalne (VR) z mieszanek szczepów portugalskich i miedzynarodowych touriga nacional i syrah, aragonez i cabernet sauvignon, trincadeira, alvarinho, chardonnay, a nawet viognier.

Madeira

Wina regionalne oznaczone jako Terras Madeirenses VR, a apelacje to Madeira DOC i Madeirense DOC.

To wyspa leżąca na Oceanie Atlantyckim, u północnych czy raczej północno-wschodnich wybrzeży Afryki, na mniej więcej tej samej szerokości geograficznej co Casablanca. Na wyspie tej której od co najmniej dwóch wieków powstają jedne z najlepszych win wzmacnianych na świecie.

Tutejsza winorośl rośnie na niezbyt stromych tarasach, na kwaśnych glebach wulkanicznych (cały archipelag, do którego należy Madera, to w końcu wyspy pochodzenia wulkanicznego) i w łagodnym klimacie o oceanicznych wpływach.

Cztery najważniejsze odmiany gron na Maderze to sercial, boal, malmsey (malvasia) i verdelho. Robi sie z nich wina od wytrawnych po całkiem słodkie, zawiesiste, gęste, ale bardzo dobrze zrównoważone.

Madera to wino wzmacniane, które alkoholizuje się, w zależności od gatunku, w trakcie lub po fermentacji. W przypadku madery z bual i malmsey przerywa się proces fermentacji w połowie, żeby zachować naturalną słodycz, przez dodanie destylatu winnego. Sercial i verdelho alkoholizuje się przez dodanie destylatu winnego po fermentacji. Wówczas powstaje tzw. VINO CLARO. Następnie ma miejsce maderyzacja – czyli proces dojrzewania wina w temperaturze ok. 50 stopni trwający od kilku miesięcy do kilkudziesięciu lat; wino leżakuje w pomieszczeniach (niegdyś były to strychy), które ogrzewa się rurami z gorąca wodą zwanymi estufas. Po długim starzeniu ma często miejsce ponowna alkoholizacja, poniewaz alkohol podczas leżakowania często się mocno ulatnia, a moc win spada.

Klasyfikacje madery wg smaku (zawartości cukru):

Malvasia Dry (sercial)
Semi-dry (verdelho)
Medium-sweet (bual)
Rich lub Sweet (malvasia czyli malmsey)
Reinwater – półwytrawna i lekka robiona przez nielicznych producentów na pamiątkę tej, która w drodze do USA została rozwodniona deszczówką

Klasyfikacja madery ze względu na długość starzenia:

Finest – 3 lata
Reserve – 5 lat
Special reserve – 10 lat
Extra Reserve -15 lat
Vintage – min. 20 lat w beczce i 2 w butelkach

Azory (Açores VR)

Azory to wyspy portugalskie leżące na Oceanie Atlantyckim z aktywnymi wulkanami, wodospadami i pięknymi plażami.  Panuje tu łagodny, wilgotny klimat, a winorośl musi znosić wiatr, deszcze i mgły.

Wino z Azorów ma tylko oznaczenie regionalne, bez apelacji; za to wiele tutejszych win ma oznaczenie pretendujące do miana win DOC, czyli Indicaçao de Proveniencia Regulamentada. Są to: Biscoitos IPR, Graciosa IPR i Pico IPR.

Wina produkowane są z verdelho, arinto, terrantez, fernão pires i malvasia fina. Zdecydowanie więcej win z Azorów to wina białe ze względu na chłodny, niełatwy klimat. Jednak powstają też ciekawe czerwone, szczególnie te, zrobione z merlota.

Bardzo specyficzną specjalnością wysp jest wino nazywane Vinho de Cheiro lub fragrant wine, czyli wino zapachowe. Powstaje ono ze specyficznej amerykańskiej odmiany zwanej Isabel. Wino ma charakterystyczny zapach piżma i truskawek oraz ciemnofioletowy, bardzo intensywny kolor. Jest specjałem lubianym nie tylko przez wyspiarzy, ale przez turystów z Ameryki i Kanady.