Burgundia

To region rozciągający się wąskim pasem od Auxerre i Chablis po Lyon, gdzie powstaje szereg – bodaj najbardziej pożądanych przez winomanów – genialnych butelek wina. Teren jest niejednolity, więc powstają tu wina w różnych stylach. Jedynym wspólnym mianownikiem win czerwonych jest szczep pinot noir, który jest tu najważniejszy. Wśród białych taką rolę odgrywa chardonnay. Poza tym uprawia się tu gamay (czerwony) i aligoté, pinot blanc i sauvignon blanc (białe), jednak Burgundia jednoznacznie kojarzy się z pinotem i chardonnay.

O ile doskonałej większości burgundzkich szczepów przedstawiać nie trzeba, to kilka słów należy się na pewno aligoté. Jest to biała odmiana, „trzecia” pod względem ważności w Burgundii, oczywiście, jeśli gamay nie bierzemy pod uwagę, jako szczepu burgundzkiego, a jako szczep z Beaujolais. Aligoté jest solidna, dobrze owocująca, przewidywalna i nie tak fantazyjna i oszałamiająca, jak odmiany główne w Burgundii. Daje wina owocowe, z nutami kwiatów i ziół.

Burgundia dzieli się na następujące podregiony:
Chablis, Côtes de Nuits, Côtes de Beaune, Côtes Chalonnaise, Mâconnais, Beaujolais.

Zamieszanie z nazewnictwem win burgundzkich określa się różnorako, ale „kocioł” to wielokrotnie przewijające się określenie, które w pełni oddaje skomplikowany system klasyfikacji win burgundzkich.

Tytułem wstępu należy ustalić, że grand cru i premier cru – to określenie win najwyższej jakości w Burgundii, jednak nie mają one takiego samego znaczenia jak w Bordeaux. Tam dotyczyły one konkretnego Château (producenta i jego posiadłości), tu przypisane są do konkretnego miejsca z jego jedynym możliwym położeniem geograficznym (czyli połaci ziemi, parceli, a bardzo rzadko całej winnicy). Taka „połać” może być podzielona pomiędzy wielu właścicieli, a to komplikuje sprawę, ponieważ wino od producenta X może raz mieć, a raz nie mieć określenia cru – w zależności skąd producent X wziął winogrona, czy z połaci z oznaczeniem cru, czy z połaci bez oznaczenia cru. Do tego wielu producentów będzie miało na etykietach nazwę tego samego cru, a więc zdecydowanie lepiej, kupując te zwykle drogie wina, kierować się nazwiskiem dobrego, sprawdzonego producenta.

Każde grand cru w Burgundii jest jednocześnie zawsze apelacją.

Tymczasem premier cru nie zawsze jest apelacją. Dla przykładu: Pouilly-Fuissé to apelacja i wino może mieć na etykiecie oznaczenie Pouilly-Fuissé AOC.  Inne wino może mieć na etykiecie oznaczenie Pouilly-Fuissé 1er Cru les Cras. Oznacza to, że pierwsze wino nie pochodzi z żadnego cru, a drugie owszem, z parceli, która ma prawo określać się mianem premier cru, jednak wciąż pochodzi z apelacji Pouilly-Fuissé, a samo 1er Cru les Cras apelacją nie jest. Podsumowując: wynika z tego, że jedne Pouilly-Fuissé są lepsze od innych Pouilly-Fuissé, ponieważ są wyprodukowane z owoców z lepszego siedliska.

A zatem zaczynając od początku system klasyfikacji win w Burgundii wygląda następująco:

Apelacje regionalne

Te dzielą się na
Ogólne (6)
AOC Bourgogne (dla win czerwonych i białych z pinot noir i chardonnay)
AOC Bourgogne Aligoté (dla win ze szczepu aligoté)
AOC Bourgogne Mousseux (dala win musujących tylko z czerwonych szczepów)
AOC Bourgogne Coteaux-Bourguignons (ex bourgogne-ordinaire i bourgogne-grand-ordinaire) dla win kupażowanych z pinot noir, gamay, césar i tressot dla win czerwonych oraz chardonnay, aligoté, melon i sacy dla win białych
AOC Bourgogne Passe-tout-grains (dla win robionych z gamay z dodatkiem min. 30% pinot noir)
AOC Crémant de Bourgogne – dla win musujących z gamay, pinot gris, pinot noir, aligoté, chardonnay, melon, pinot blanc i sacy produkowanych wyłącznie metodą tradycyjną.

Subregionalne (3), czyli takie, które spełniają ostrzejsze wymogi i wyróżniają się jakością Côte de Nuits Villages, Côte de Beaune Villages i Mâcon.

Regionalne-geograficzne (14)- części regionów:

Bourgogne-Chitry
Bourgogne-Côte-Chalonnaise
Bourgogne-Côte-d’Auxerre
Bourgogne-Côtes-du-Couchois
Bourgogne-Côte-Saint-Jacques
Bourgogne-Coulanges-la-vineuse
Bourgogne-Épigneul
Bourgogne-Hautes-Côtes-de-Beaune
Bourgogne-Hautes-Côtes-de-Nuits
Bourgogne-le-Chapitre
Bourgogne-la-Chapelle-Notre-Dame
Bourgogne-Montrecul
Bourgogne-Tonnerre
Bourgogne-Vézelay

Apelacje gminne

Czyli apelacje, które obejmują czasem jedną, czasem kilka gmin. Nazwy tych apelacji pochodzą oczywiście od nazw gmin (miejscowości) i mogą być opatrzone dodatkowym określeniem pochodzenia gron, czy też nazwą terroir, która tutaj nazywa się climats. Dlatego winiarz może zrobić wino z apelacją gminną, czyli Meursault lub z dodatkowym określeniem climat, czyli Meursault „Les Grands Charrons” (często nazwa climat pojawia się na etykiecie ujęta w cudzysłów).

Departament Yonne: Chablis Petit-Chablis Irancy Saint-Bris

Departament Cot d’Or Côte de Nuits: Marsannay Fixin Gevrey-Chambertin Morey-Saint-Denis Chambolle-Musigny Vougeot Vosne-Romanée Nuits-Saint-Georges

Departament Cot d’Or Côte de Beaune: Ladoix Aloxe-Corton Pernand-Vergelesses Chorey-lès-Beaune Savigny-lès-Beaune Beaune Côte-de-Beaune Pommard Volnay Monthélie Auxey-Duresses Saint-Romain Meursault Puligny-Montrachet Blagny Saint-Aubin Chassagne-Montrachet Santenay Maranges

Departament Saône-et-Loire Côte Chalonnaise: Bouzeron Rully Mercurey Givry Montagny

Departament Saône-et-Loire Mâconnais: Saint-Véran Pouilly-Fuissé Viré-Clessé Pouilly-Loché Pouilly-Vinzelles

W Beaujolais (częściowo departament Saône-et-Loire, częściowo już departament Rhône), czyli podregionie Burgundii leżącym najbardziej na południe już w pobliżu Cotes du Rhône, produkuje się wina z AOC ogólnym Beaujolais, Beaujolais Village, czyli wyższej klasy, a także wina z apelacjami gminnymi cru: Saint-Amour, Juliénas, Chénas, Moulin-à-Vent, Fleurie, Chiroubles, Morgon, Régnié, Brouilly and Côte de Brouilly.

Premier cru

To oznaczenie, które dotyczy parceli (obecnie jest ich około sześciuset), bądź po prostu climat, które ma specyficzny mikroklimat decydujący o jakości win. Nie wszystkie premier cru są jednocześnie osobnymi apelacjami, dlatego producent z apelacji gminnej może określić climat sklasyfikowany jako premier cru, jeśli zrobił wino z gron pochodzących właśnie z takiego szczególnego miejsca mającego prawo do użycia nazwy premier cru. I tak na przykładzie wina z gminy Meursault:
AOC Meursault – wino z apelacji gminnej Meursault z Côte de Beaune,
AOC Meursault „Les Grands Charrons” – wino z apelacji gminnej Meursault, ze specjalnego siedliska „Les Grands Charrons”, które nie ma oznaczenia premier cru (jest climat gminnym, zwanym climat villages),
AOC Meursault Charmes Premier Cru – czyli wino z premier cru Charmes, czyli takiego siedliska, które ma prawo do nazwy premier cru.

Oznaczenie premier cru nie musi oznaczać wybitnej jakości, ponieważ na parceli o tym oznaczeniu udziały może mieć zarówno dobry, jak i kiepski producent, więc wino z oznaczeniem premier cru z danej parceli od jednego producenta może być idealne, od innego wyłącznie poprawne.

Grand cru

Obecnie jest ponad 30 winnic, które mają ten zaszczyt nosić tytuł burgundzkiego grand cru. Są to miejsca o wybitnych warunkach glebowych i klimatycznych, które decydują o wysokiej jakości win stąd pochodzących.

W Chablis takim grand cru jest po prostu Chablis Grand Cru często występujące na etykiecie w towarzystwie oznaczenia specjalnego climat, np. Blanchot, Bougros, Les Clos, Grenouilles, Preuses, Valmur czy Vaudésir (wszystkie na prawym brzegu rzeki Serein).

W Côte de Nuits apelacje grand cru reprezentują:
Ruchottes-Chambertin, Mazis-Chambertin, Chambertin-Clos-de-Bèze, Chapelle-Chambertin, Chambertin, Charmes-Chambertin, Griotte-Chambertin, Latricières-Chambertin i Mazoyères-Chambertin – wszystkie w gminie Gevrey-Chambertin;
Clos-de-la-Roche, Clos-Saint-Denis, Clos-des-Lambrays, Clos-de-Tart z gminy Morey-Saint-Denis;
Bonnes-Mares z gmin Morey-Saint-Denis i Chambolle-Musigny;
Musigny z gminy Chambolle-Musigny;
Clos-de-Vougeot z gminy Vougeot;
Échezeaux i Grands-Échezeaux z gminy Flagey-Echézeaux;
Richebourg, La-Romanée, Romanée-Conti, Romanée-Saint-Vivant, La-Grande-Rue i La-Tâche z gminy Vosne-Romanée.

W Côte de Beaune grand cru posiadają winnice:
Charlemagne, Corton i Corton-Charlemagne z gmin Pernand-Vergelesses, Aloxe-Corton i Ladoix-Serrigny (tu dwie ostatnie grand cru);
Bâtard-Montrachet, Bienvenues-Bâtard-Montrachet, Montrachet et Chevalier-Montrachet z gminy Puligny-Montrachet;
Bâtard-Montrachet, Criots-Bâtard-Montrachet i Montrachet z gminy Chassagne-Montrachet.

Charakterystyka wybranych win, apelacji, crus.

Chablis

To bodaj najbardziej znane na świecie białe wino francuskie. Winomanom nie trzeba objaśniać – to jedna z najciekawszych odsłon chardonnay. Chardonnay rośnie tu na wapiennych glebach (wapień kimerydzki), klimat jest chłodny, a wina zwykle zdecydowanie wytrawne, o dość wysokiej kwasowości, mineralne i aromatyczne.
Najwyższą jakość prezentują tutejsze grand crus, czyli wymienione wyżej: Blanchot, Bougros, Les Clos, Grenouilles, Preuses, Valmur czy Vaudésir. Tutejsze wina są najbardziej wyraziste, bogate i złożone, a do tego mają długi – jak na białe wina – potencjał starzenia, bo aż do 10 lat.
Następny poziom reprezentują premier crus, jest ich dość dużo (ponad 30). W porównaniu do grand crus, tutejsze wina są nieco mniej skomplikowane, ale wciąż bardzo złożone i eleganckie.
Obok prostego, podstawowego Chablis istnieje też nieco „słabsza wersja” (w teorii) – czyli Petit Chablis (dosł. „małe chablis”). Jest zwykle nieco mniej bogate, ale i tańsze, więc dobre petit chablis może nam dać wyobrażenie o Chablis za zdecydowanie niższą cenę. Zdarzyć się może jednak, że naprawdę dobre petit chablis od dobrego producenta będzie lepszym wyborem niż chablis od słabego. Petit Chablis pije się zdecydowanie jako młode.

W Chablis robi się także wina oznaczone AOC Bourgogne, czy Bourgogne Aligoté, ale na największą uwagę zasługują oczywiście wina z AOC Chablis, jako tutejsza duma. Pomiędzy Chablis a Auxerre znajduje się jeszcze mała apelacja AOC Irancy, gdzie produkuje się pinot noir.
W departamencie Yonne, czyli tym samym, do którego należy Chablis uprawia się także sauvignon blanc(!) z oznaczeniem apelacji Saint Bris. W Polsce praktycznie nie do dostania, a bardzo warto go spróbować, bo zwykle mają dość dobrą jakość.

Côte de Nuits

Tu powstaje bardzo wiele wielkich win burgundzkich. W Côte de Nuits robi się zarówno czerwone, jak i białe, i różowe wina, jednak największą dumą są tutejsze pinot noir. W obrębie Côte de Nuits mieści się większość burgundzkich grand cru.
Najważniejsze gminy tej części Burgundii to:
Marsannay – niegdyś znane z win różowych, teraz jednak głównie czerwone;
Fixin – z winami bardzo solidnymi, dobrej jakości, ale mniej prestiżowymi, niż te, które pochodzą z Gevrey-Chambertin leżącego nieco dalej na południe;
Gevrey-Chambertin to najbogatsza gmina w grand crus, spośród których najwyższy szczyt osiąga zwykle cru Chambertin;
Morey-St-Denis – z dwiema grand crus, które wyjątkowo należą do jednego właściciela (Clos-des-Lambrays, Clos-de-Tart);
Chambolle-Musigny – z bardzo finezyjnymi winami z cru Musigny;
Vougeot – z grand cru Clos de Vougeot,
Vosne-Romanée – które tylko bardzo rzadko zawodzi wielbicieli burgundów ze sławnym grand cru Romanée-Conti (bodaj najdroższe na świecie wina z Domaine de la Romanée-Conti – do tego producenta należą w całości 2 grand crus Vosne-Romanée czyli Romanée-Conti i La-Tâche);
Nuit St-Georges – słynna wieś, która nie ma w swoim obrębie żadnego grand cru, ale powstaje tu mnóstwo genialnych win.

Côte de Beaune

Tutaj – inaczej niż w Côte de Nuits – znajdują się winnice grand crus, w których robi się także białe wina, a te należą do najwyższej klasy jakościowej w Burgundii (np. Montrachet). Mówi się, że Cote de Beaune robi lżejsze i delikatniejsze wina niż Côte de Nuits, ale wyjątkiem jest tu na pewno Pommard.
Tutejsze czerwone wina są dość różne, np. Pommard – zwykle taniczny, mocny, a Volnay – bardziej subtelne, finezyjne.

Wina, które pochodzą z mniej znanych parceli zwykle mają na etykiecie oznaczenie ogólne Côte de Beaune.

Najważniejsze gminy tej części Burgundii to:
Aloxe-Corton (znane wina Corton zarówno czerwone, jak i białe),
Pommard – raczej taniczne, cięższe, o bardzo ciemnym kolorze,
Volnay – lżejsze, delikatniejsze, bardziej pachnące i uwodzicielskie niż Pommard;
St-Romain i St-Aubin – w drugim siedlisku lepsze białe;
Meursault – bardzo pełne, obfite wina białe,
Pouliny-Montrachet i Chassagne Montrachet ze szlachetnymi białymi burgundami, Montrachet i Batard-Montrachet kosztują bardzo dużo, co wynika z małej produkcji i naprawdę wybitnej jakości;
Santenay i Maranges – mało znane wsie, ale ceny są o wiele bardziej znośne.

Côte Chalonnaise

Na południe od Côte de Beaune leży Côte Chalonnaise. W Côte Chalonnaise winnice skupione są wokół pięciu najważniejszych wiosek, inaczej niż na północy w Cot d’Or, gdzie winnice ciągną się kilometrami. Wina tu powstające i białe, i czerwone są mają dobrą relację jakość-cena. Produkcja skupia się wokół następujących gmin:
Bouzeron (głównie aligoté), Rully (białe i czerwone nierzadko naprawdę pyszne), Mercurey, Givry, Montagny (tylko białe, różnej jakości, choć wszystkie winnice to premier cru).
AOC regionalne Bourgogne Cote Chalonnaise jest apelacją bardzo młodą, bo nadaną w 1990 roku. To tutaj produkuje się dużo Bourgogne Passe-tout-grain, czyli czerwone burgundy w 2/3 zrobione z gamay.

Mâconnais

Tu powstają białe wina z chardonnay o bardzo owocowym wdzięcznym charakterze. Ze szczepu gamay powstają zwykle bardzo słabe butelki, które nie mogą równać się z dobrymi winami z Beaujolais.
Jednak większość tutejszych win to po prostu nieskomplikowane owocowe wina na co dzień.
Obok tutejszych podstawowych apelacji, czyli Mâcon i Mâcon Village (nazwa sugerująca lepszą jakość), najbardziej znane gminne apelacje Mâconnais to:
Viré-Clessé (młoda apelacja),
Pouilly-Fuissé (dobre roczniki tego białego wina mogą równać się z bardzo dobrym Chablis czy Montrachet),
Pouilly-Loché i Pouilly-Vinzelles (małe, głównie sprzedawane we Francji od lokalnych winiarzy),
St-Véran (świeże, bardzo przyjemne i niezbyt drogie białe wina).

Beaujolais

Kojarzy się oczywiście z młodym winem, które zrobiło oszałamiającą wręcz karierę na całym świecie, ale podregion burgundzki Beaujolais to zdecydowanie większa oferta niż tylko nouveau.
Beaujolais trzeba traktować jako zupełnie osobny rozdział wśród win burgundzkich. Różni się od reszty glebami, klimatem i uprawianymi szczepami. To wszystko sprawia, że inny charakter mają też tutejsze wina.
Większośc Beaujolais to wina super-owocowe, wdzięczne, świeże i bezpretensjonalne. Te cechy właśnie wzmocniono jeszcze tworząc beaujolais nouveau, które trafia na rynek po 6 tygodniach od zbiorów i musi być wypite jako naprawdę młode.
W Beaujolais wina mogą być opatrzone nazwą AOC Beaujolais, Beaujolais Village (lepsza jakość, wiana poważniejsze) oraz apelacją tzw. Cru Beaujolais, czyli gminną (są to wina najlepsze w regionie).
Cru Beaujolais leżą w północnej części Beaujolais (granity) i jest ich 10:
St-Amour, Juliénas (taniczne i kwasowe, z wiekiem delikatnieją), Chénas (bardziej długowieczne niż inne), Moulin-à-Vent (najbardziej szlachetne i poważne beaujolais), Fleurie (aromatyczne, dość często udane), Chiroubles (pić za młodu, żywe i owocowe), Morgon (dość tęgie, najbardziej poszukiwane to te ze strefy Côte du Py), Régnié, Brouilly oraz Côte de Brouilly (dwa ostatnie dość popularne i dobre do picia za młodu).