Austria

To kraj nieco ignorowany, jako region winiarski, choć robi się tu wiele win naprawdę wybitnych. Szczególnie dobrą opinia cieszą się wina białe z regionu Wachau.

Klasyfikacja win austriackich bardzo przypomina klasyfikację niemiecką. Wyróżniamy więc następujące rodzaje win.
1.Wina stołowe (Tafelwein) – na etykiecie wymagany jest tylko kraj pochodzenia;
2.Wina regionalne (Landwein) – na etykiecie widnieje jeden z czterech regionów winiarskich, czyli Weinland, Wien, Burgenland i Steirerland;
3.Wina jakościowe (Qualitätswein) – odpowiednik niemieckich QbA – podstawowa kategoria win jakościowych, ale bez predykatu, muszą zawierać region pochodzenia i mieć następujące parametry – ciężar (dojrzałość) moszczu 15KMW, alkohol min. 9%, min. kwasowość 4,5 g/l dla win białych i 4 g/l dla czerwonych.
4.Wina jakościowe z predykatem (Prädikatswein) – odpowiednik QmP – mają oznaczenie zwane predykatem, czyli:
Kabinett – podstawowy zbiór winogron, min. 17 KMW, alk. 9-12,7%, nie wolno szaptalizować;
Spätlese – wino z późnych zbiorów winogron, min. 19 KMW
Auslese – wina z wybranych, wyselekcjonowanych, najbardziej dojrzałych kiści z późnych zbiorów, min. 21 KMW
Beerenauslese (BA) – wina z wybranych kiści winogron z późnych zbiorów pokrytych szlachetną pleśnią, min 25 KMW;
Eiswein – wino lodowe, powstające z winogron, które podczas zbioru i tłoczenia muszą być zmrożone, min. 25 KMW;

Strohwein – czyli “wino słomowe”, produkowane z gron suszonych po zbiorach min. 3 miesiące (tradycyjnie na słomie, słomianych matach), min. 25KMW;
Ausbruch – produkowane wyłącznie z przejrzałych winogron, w naturalny sposób wysuszonych na krzakach lub porażonych szlachetną pleśnią, min. 27KMW
Trockenbeerenauslese (TBA) – produkowane podobnie jak Ausbruch, min. 30KMW

O zakwalifikowaniu do danej kategorii decyduje tzw. ciężar moszczu, który jest zależny od zawartości cukru w moszczu gronowym. Ciężar moszczu wyraża się w Austrii w skali KMW (Klosterneuburger Mostwaage) – Niemcy korzystają ze skali Öchslego. Dla porównania podajemy też skalę Beaumé, z której korzystają Francuzi czy Hiszpanie. na podstawie wagi moszczu można także prognozować zawartość alkoholu w winie, które ma powstać.

Öchsle	KMW	Beaumé	zaw. cukru w g/l	zaw. alkoholu w %
70	14,4	9	166,8	9,91
71	14,6	9,6	169,3	10,1
75,4	15,51	10,1	180,5	10,7
80	16,46	10,7	191,9	11,4
84,2	17,33	11,2	203,3	12,1
88,6	18,23	11,8	214,8	12,8
90	18,52	12	218.5	13
93,2	19,18	12,3	226,4	13,5

Specjalności austriackie nigdzie indziej nie spotykane to:
Bergwein – wino wyprodukowane z gron uprawianych na zboczach o nachyleniu ponad 26 stopni.
Heuriger – wino z ostatniego zbioru, sprzedawane od 11 listopada (dzień św. Marcina) do 11 listopad rok później, kiedy wchodzi nowy heuriger, a stary zmienia nazwę na alter
Schilcher – różowe lub czerwone wino z okręgu Weststeiermark produkowane z winogron odmiany Blauer Wildbacher

W Austrii uprawia się zarówno szczepy czerwone, jak i białe, jednak z oczywistych przyczyn klimatycznych uznaje się ten kraj jako producenta win białych, bo te zdecydowanie lepiej się tu udają. Do tego Austria ma swój flagowy szczep, którym jest grüner veltliner.

Najważniejsze szczepy Austrii to:

Zweigelt – najpopularniejsza i typowa, bo stworzona w Austrii w latach międzywojennych odmiana czerwona. Powstała jako krzyżówka szczepów blaufränkisch i st. Laurent. Jest to odporny i plenny szczep, dlatego zyskał wielka popularność. Daje wina o charakterystycznym czereśniowym posmaku.

St. Laurent – to odmiana pochodząca prawdopodobnie od pinot noir i jest nie mniej kapryśna i podatna na choroby, co przodek. Daje wina dość mało taniczne, czereśniowe, dymne, czasem ziołowo-apteczne. Lubi leżakowanie w beczkach. W Czechach i Słowacji znany jako svatovavřinecké.

Blauer Wildbacher – szczep znany jedynie w Styrii – służy do produkcji wina, które jest lokalną specjalnością, czyli Schilcher. Jest to odmiana znana od czasów rzymskich, dająca wina o sporej kwasowości. Wino Schilcher jest więc winem dość kwasowym, różowym, orzeźwiającym o aromacie i posmaku ziół.

Blauer Portugieser – to kolejny typowy austriacki szczep czerwony, plenny, mało wymagający i odporny.
Służy do robienia lekkich czerwonych win o jasnej sukni, mało charakterystycznych, ale prostych i przyjemnych.

Blaufränkisch – to z kolei stary szczep znany w całej środkowej Europie, jest np. podstawą dla win czerwonych ze Słowacji (tu nazywa się frankovka). W Austrii uprawia się go głownie w okręgu Burgenland. na Węgrzech znany jest jako kekfrankos. Jest to szczep dojrzewający późno, ale potrafi dać wina skoncentrowane, pełne, o ciemnym kolorze i ciekawych aromatach ziół i przypraw. Kiedy wychodzi słabo – jest kwasowy i trawiasty.

Welschriesling – to szczep, który nie ma nic wspólnego z rieslingiem reńskim. W Austrii uprawiany zarówno w Weinviertel, Styrii i Burgenlandzie. Prawdopodobnie pochodzi z Węgier. W Austrii służy głównie do wyrobu win młodych, kwasowych, cytrusowych tzw. heurigerów.
W okręgu Neusiedlersee powstają z tego szczepu wina deserowe typu TBA.

Scheurebe (Sämling) – to szczep białych winogron będący krzyżówka rieslinga i sylvanera, stworzona na początku wieku XX w Alzey w Hesji Nadreńskiej. Dojrzewa wcześniej niż riesling, jest odporna. Wino z scheurebe powinno mieć wyraźny owocowy smak z nutą grejpfrutowa i różaną.
W Austrii chyba częściej występuje jako sämling i świetnie nadaje sie do win typu spätlese, auslese, czy nawet BA lub TBA. Najciekawsze wina z scheurebe pochodzą z regionu Neusiedlersee.

Muskat-Ottonel – rodzaj muskata, który później dojrzewa i służy często do robienia win wytrawnych. Wina z muskat ottonel są zwykle bardzo aromatyczne, o korzenno-słodkim, muszkatowym zapachu, mają niską kwasowość i delikatny owocowy smak. Jednak przez wrażliwość odmiany, coraz mniej się go uprawia.

Grüner Veltliner (Weißgipfler) – to nr 1 w Austrii. Biała odmiana, która zajmuje niemal 40% powierzchni upraw. Jest to stary szczep autochtoniczny późno dojrzewający, ale odporny i prosty w uprawie.
Jest to szczep, który daje bardzo różne wina – od młodych, dość kwasowych, mocno wytrawnych, nieco trawiastych po bardzo bogate i szlachetne trunki mineralne, nieco pieprzne, ale świetnie pasujące do wielu dań. Dobry, pełny Gruner veltliner może być długowieczny.

Müller-Thurgau – biały szczep będący dziełem Hermanna Muellera. Szczep powstał w 1882 roku, a nazwę otrzymał po połączeniu nazwiska autora i nazwy kantonu, z którego pochodził. Jest prawdopodobnie krzyżówką odmian rieslingów. Müller-thurgau jest bardzo odporny, wydajny, mało wymagający, gdyż będzie rósł niemal na każde glebie. Nie daje wybitnych win, ale lekkie, świeże, o aromacie muskatowym i niskiej kwasowości. Nie lubi się starzeć, dlatego trzeba wina z tej odmiany wypić za młody, kiedy są rześkie i bardzo przyjemne w odbiorze.

Bouvier to z kolei mało znana zajmująca niecały 1% powierzchni upraw odmiana, która służy głównie do robienia win porażonych szlachetna pleśnią (Ausbruch, TBA). Pochodzi ze Słowenii, ale dobrze się przyjął wokół Jeziora Nezyderskiego.
Z tego szczepu robi się w Burgenlandzie „białe” wino zwane Sturm, które ma rzeczywiście niemal mlecznobiały kolor i wciąż jest winem pracującym (fermentującym), podawanym w gospodach jesienią.

Austria dzieli się ona na następujące regiony winiarskie:
Weinland obejmujący landy: Niederösterreich, Burgenland i Wien (Wiedeń jest czasem traktowany jako osobny region);
Steirerland, czyli Styrię obejmującą land o tej samej nazwie;
Bergland, który obejmuje landy Oberösterreich, Salzburg, Kärnten, Tirol i Vorarlberg

Ponadto drugim obowiązującym podziałem jest podział na okręgi: Burgenland, Niederösterreich i Steirerland.

Czy takiego, czy owego podziału się trzymamy – najważniejsze są informacje o „podokręgach”, na które dzielą się trzy powyższe okręgi (Weinbaugebiete).

Weinbaugebiet Niederösterreich – okręg Dolna Austria

Wachau – to region leżący w północnej części Niederösterreich miedzy Melk a Krems, w wąskiej dolinie Dunaju i jest uważany za najbardziej prestiżowy wśród winiarskich regionów Austrii.
Wachau to region, w którym produkuje się jedne z najlepszych win w regionie, a kto wie, może w całej Europie. znany jest przede wszystkim z rieslinga i grünera veltlinera. Rieslinga uprawia się na wyżej położonych tarasach, na podłożu bardziej kamienistym, a poniżej nasadzany jest głównie grüner (gleby lessowe i piaszczyste).
Charakter tutejszych win jest bardzo określony – są to bowiem wina zwykle mineralne, krystaliczne, o dużym potencjale dojrzewania. Tutejsze rieslingi z jednej strony charakteryzują się mozelską kwiatowością i świeżością w połączeniu z alzacką mocą i bogactwem.
Grünery z tego regionu wykazują wszystkie najbardziej charakterystyczne cechy szczepu: owocowe aromaty z nuta pieprzu.

Tutejsze specjalności to:
Steinfeder – czyli wino jakościowe z Wachau (Qualitätswein aus der Wachau), które może mieć maksymalnie 10,7% alkoholu i zawsze jest wytrawne (gęstość moszczu wynosi 73 – 83° Oe)
Federspiel – czyli wino jakościowe z oznaczeniem kabinett (Kabinettswein aus der Wachau) o zawartości alkoholu od 10,7 do 11,9%, wytrawne (gęstość moszczu około 83° Oe)

Smaragd – czyli wino jakościowe z Wachau, o zawartości alkoholu min. 12%, wytrawne (gęstość moszczu 90° Oe)

Kremstal – to region leżący na północny wschód od Wachau wokół doliny Krems, nieco na wschód od miasta i na południe już po drugiej stronie rzeki. Znany jest przede wszystkim ze świetnych grünerów, choć sadzi się tu także rieslinga, müller-thurgau czy czerwony zweigelt, jednak to właśnie grüner nadaje ton tutejszym winom.
Gleby w Kremstal to głownie lessy i podłoża kamieniste, a winnice, podobnie jak w Wachau rozciągają się na stromych brzegach Dunaju.
Od 2007 roku region może stosować oznaczenie apelacji DAC Kremstal. Tutejsze wina określa się jako takie, które nie są tak charakterystyczne, bogate i intensywne, jak te z Wachau, ale nie są tez tak lekkie, jak te z sąsiedniego Kamptal.

Kamptal – to właśnie wspomniany wyżej sąsiad Kremstal. Region rozciąga się dalej na północny wschód i obejmuje miasta Langenlois, Schönberg i Zöbing. Prawie połowa zrobionych tu win to grüner veltliner, niespełna 10% produkcji to rieslingi, a reszta należy do innych odmian, np. muller-thurgau, welschriesling (czyli tzw. riesling włoski, na Węgrzech znany jako olaszriesling), weißburgunder, sauvignon blanc, a czerwone to zweigelt, blauer portugieser, blauburger, st. Laurent i inne.

Traisental – to istniejący zaledwie od 1995 roku okręg winiarski, jeden z najmniejszych w Austrii (obejmuje zaledwie 790 ha upraw, mniejszy jest tylko Südburgenland z 490 ha). Leży na północ od St. Pölten i rozciąga się wzdłuż rzeki Traisen, prawego dopływu Dunaju. Dominuje tu grüner veltliner, który wychodzi tu jako wino z charakterem, zwykle bardzo aromatyczne.

Wagram – to region, który przed 2007 rokiem nazywany był Donauland. Region rozciąga się miedzy Krems a Wiedniem po obu stronach Dunaju. Winnice rozciągają się na równinach, na lessowych glebach. Króluje to grüner w wersji korzennej, aromatycznej, jakby bardziej skoncentrowanej. Obok niego dużym uznaniem cieszy się czerwony szczep roter veltliner, który z grüner nie jest w ogóle powiązany pochodzeniem. Roter veltliner to szczep autochtoniczny, dający dość kwasowe, świeże wina.

Weinviertel – to najbardziej znany region winiarski Austrii, a także największy obejmujący północno-wschodnia część Dolnej Austrii (Niederösterreich). Co trzecie austriackie wino pochodzi z Weinviertel. Oczywiście królem jest tu grüner – często na etykiecie nie ma wyróżnionego szczepu , a widnieje tylko określenie Weinviertel DAC, co oznacza właśnie, że w butelce jet grüner.
Tutejszy grüner jest bardziej kwasowy, rześki, czasem tylko bardziej pikantny. Robi się tez dużo lekkich win z müller-thurgau albo welschriesling czy czerwonych ze szczepu portugieser albo zweigelt.
Zważywszy na chłodniejszy klimat, pochodzi stąd wiele gron wykorzystywanych do produkcji win musujących, czyli Sektów.

Thermenregion – to okręg leżący na południe od Wiednia. Tutejsze gleby to wapienie, kreda, piaski i żwiry. Region powstał w 1985 roku, a tutejszą dumą są autochtoniczne odmiany winogron:
zierfandler (spätrot) i rotgipfler – białe odmiany, które dają charakterystyczne wina o orzechowych posmakach. Jednak nie sa to wina zbyt subtelne.
Tradycyjnie, jak w innych regionach austriackich, tu tez powstaja rieslingi, grunery i inne wina białe.
Dość duży procent produkcji stanowią tu wina czerwone. Główne czerwone szczepu Thermenregion to: blauer portugieser, zweigelt, st.Laurent, a także cabernet i merlot.
Zważywszy, że właśnie w tym okręgu rosną najstarsze winorośle tych bordoskich odmian – powstają tu ciekawe wina czerwone.

Carnuntum – to region rozciągający się na południowy zachód od Wiednia aż do granicy ze Słowacją.
Znany jest z interesujących czerwonych win. Wielką dumą regionu jest wino czerwone nazywane Rubin Carnuntum, które przedstawia zawsze wizerunek słynnej bramy Heidentor, która jest symbolem długiej historii regionu sięgającej aż do czasów rzymskich.
Tutejsze gleby – iły, lessy, żwiry i piaski – doskonale nadają się do uprawy zweigelta i blaufränkisch.
Klimat jest tu nieco łagodniejszy dzięki wpływom nie tylko Dunaju, ale Neusiedlersee (jezioro Nezyderskie).
Oprócz dwóch wiodących szczepów czerwonych uprawia się tu także grünera veltlinera, welschrieslinga, a także weißburgundera, chardonnay, itd.

Weinbaugebiet Burgenland – okręg Burgenland

Neusiedlersee – na północ i wschód od Neusiedlersee leży region o takiej samej nazwie sławny dzięki dobrym winom czerwonym z odmiany zweigelt. Neusiedlersee to jeden z najbardziej wszechstronnych okręgów, ponieważ znany jest nawet ze świetnych win słodkich. dzięki wilgotnemu klimatowi, mgłom, które unoszą sie na brzegach tego płytkiego jeziora winogrona pokrywa szlachetna pleśń, dzięki której powstają wina z oznaczeniami beerenauslese (BA) i trockenbeerenauslese (TBA). Ponadto powstają tu także strohweiny – czyli tzw. wina słomowe z podsuszanych na słomianych matach gron i eisweiny – czyli wina z gron przemrożonych.

Najważniejsze odmiany czerwone w tym regionie to: blaufränkisch i zweigelt, a także blauburger, cabernet franc i cabernet sauvignon, merlot i st.Laurent.
Najważniejsze odmiany białe to: grüner veltliner, welschriesling, müller-thurgau, a także weißburgunder, chardonnay, muskat ottonel, traminer, itd.

Neusiedlersee-Hügelland – to region rozciągający się na zachód od jeziora Nezyderskiego. Jest to jeden z okręgów, który może się pochwalić wielka różnorodnością win, które tu powstają.
To tutaj powstają wina z oznaczeniem ausbruch, czyli z predykatem, który obowiązuje tylko w Austrii i na Węgrzech, a oznacza wino o jakości między BA i TBA. Austriackie wina typu ausbruch są elementem tutejszej tożsamości winiarskiej i symbolem przywiązania do lokalnej tradycji.
Uprawia się tu podobne szczepy – w podobnym udziale procentowym – jak po wschodniej stronie Neusiedlersee.

Mittelburgenland – to region środkowej części Burgenland, leżący już przy granicy z Węgrami, obejmujący wzgórza Oberpullendorf. Na ciężkich gliniastych glebach rosną krzewy dominującej tu odmiany blaufränkisch.
Oprócz niego uprawia się tu jeszcze zweigelt, a także cabernet sauvignon, blauburger, blauer burgunder i merlot.
Jeśli zaś chodzi o wina białe, to królują tu grüner veltliner oraz müller-thurgau i welschriesling.

Südburgenland – na południu regionu Burgen land znajduje się region, znany z wyrazistych win czerwonych. Leży on na południe od Pinkafeld i ciągnie się aż do Jennersdorfu, który leży już niedaleko zbiegu granic węgierskiej i słoweńskiej.
Jest to najmniejszy region winiarski Austrii, jak i środkowa część Burgenland znany jest z win z odmiany blaufränkisch. Jednak tutejsze czerwone wona wyróżniają się specyficznymi mineralnymi nutami, niespotykanymi dalej na północ.
Robi się tu także białe świeże wina z grünera, welschrieslinga, czy rieslinga, chardonnay i müller-thurgau.
Specjalnością regionu jest pospolite wino o aromacie truskawek i czarnych porzeczek zwane uhudler, które robi się z odmian winorośli lisiej (labrusca), która jest niezwykle odporna na choroby, zimno i nie wymaga takiego nawożenia, a została tu sprowadzona po wielkim ataku filoksery.

Weinbaugebiet Steiermark – okręg Styria

Südsteiermark – to region Styrii obejmujący jej północną część. Jest to górzysty region, który sławę zawdzięcza przede wszystkim winom ze szczepu sauvignon blanc. Są to zwykle pełne i aromatyczne wina. Uprawia się tu także inne szczepy białe: welschriesling, weißburgunder, chardonnay, müller-thurgau, a także muskateller, traminer itd. oraz czerwone: zweigelt, blaufränkisch czy znany także z zachodnich części Styrii szczep blauer wildbacher, z którego robi się wino Schilcher.

Südoststeiermark – Südoststeiermark – to region, w którym większość winnic nasadzono na małych obszarach gleb powulkanicznych. Świetnie udającym się tu szczepem jest aromatyczny traminer o sporej ekstraktywności. Dzięki wpływom śródziemnomorskiego klimatu na tutejszy region, wina z południowo-wschodniej Styrii maja nieco bardziej południowy charakter niż standardowo wina austriackie.
Charakterystyczne dla tego regionu są podobne gospody do heurigerów wiedeńskich, które tutaj nazywa się Buschenschank.

Weststeiermark – okręg zachodniej Styrii, znany z wina Schilcher, czyli kwasowego, wyrazistego, mocnego i tanicznego czerwonego wina stworzonego z odmiany blauer wildbacher o nieznanym pochodzeniu. Oprócz tego specyficznego wina, które jest tutejsza specjalnością, powstają tu także wina z odmian: weißburgunder, chardonnay czy welschriesling, a czerwone z zweigelta.

Weinbaugebiet Wien – okręg Wiedeń

To niezwykły okręg winiarski Austrii – niespotykany na świecie, bo obejmuje teren miasta – stolicy kraju. Przeważają wina białe, ale robi się tu także zweigelta.
Dumą i sławą Wiednia są tzw. Heurigery – czyli gospody podmiejskie znajdujące się przy winnicy, otwierane sezonowo po to, by móc w nich sprzedawać wino z ostatniego zbioru. Wina wyprodukowane z wrześniowych zbiorów można tak sprzedawać jako heuriger (tegoroczny) jedynie do grudnia roku po zbiorach.
W ten sposób można napić się młodych białych win z rieslinga, czy weiβburgundera. Tutejszą specjalnością traktowana już jako lokalny specjał jest wino nazywane Gemischter Satz. Jest to mieszanka powstała z wielu odmian, ale w przeciwieństwie do cuvee – winogrona przechodzą wspólną obróbkę już na poziomie prasowania i fermentacji różnych odmian naraz.

Szwajcaria

To kraj winiarski mało znany, ale każdy niemal, kto próbował win szwajcarskich był nimi zachwycony. Winorośl jest uprawiana na 15 tys. ha głównie na zachodzie i południu kraju.
Niemal połowa upraw to odmiany białe, nieco ponad 50% to winogrona czerwone. Szwajcarzy produkują niewiele wina, wiec 98% produkcji trafia na szwajcarskie stoły, a jedynie 2% całej produkcji przeznaczona jest na eksport.

Pierwsze ślady produkcji wina na terenie obecnej Szwajcarii pochodzą jeszcze z II w. p.n.e.

Główne regiony Szwajcarii to:
Geneva, Neuchâtel (Three Lake), Ticino, Valais, Vaud oraz Szwajcaria Niemiecka (Thurgau)

Wina szwajcarskie jakościowe muszą mieć oznaczenie pochodzenia z jednego z powyższych regionów.

Najważniejsze odmiany winogron w Szwajcarii to:
czerwone: pinot noir (blauburgunder), gamay, merlot, gamaret, garanoir, syrah, humagne, cornalin (landroter), diolinoir, cabernet sauvignon i cabernet franc;
białe: chasselas (gutedel), müller-thurgau, chardonnay, sylvaner (rhin), pinot gris (malvasia), petite arvine, sauvignon blanc, pinot blanc, savagnin blanc (helda).

Pomijając odmiany międzynarodowe znane na całym świecie albo przynajmniej w Europie, warto przyjrzeć się szczepom typowym dla regionu i gdzie indziej nie znanym.
Gamaret – szczep czerwony, krzyżówka gamay i reichensteiner (biała odmiana) utworzona w 1970 roku w Pully (w kantonie Vaud). Szczep cieszy się rosnącą popularnością wśród producentów i konsumentów. Daje intensywne w kolorze i dobrze skoncentrowane wina, dość ostre i taniczne.

Garanoir – szczep czerwony, również krzyżówka utworzona w 1970 roku w Pully (w kantonie Vaud), bratem bliźniakiem gamaret, ale jest odmianą wcześnie dojrzewającą, bardziej owocową niż gamaret, mniej skoncentrowana i mniej taniczną, świetnie łączy się z gamay, gamaret i z pinot noir.
Humagne rouge – (oriou, petit rouge) – czerwona odmiana winorośli z Alp i specjalność kantonie Valais. Nie ma nic wspólnego z odmianą blanc humagne, mimo, że mają takie same nazwy. Humagne rouge jest wytrzymała, dość późno dojrzewa i daje wina o cgrakterystycznym aromacie owoców leśnych i niemęczących łagodnych taninach.
Cornalin (landroter) – odmiana czerwona jest starożytnym rodzimym szczepem winogron z regionu alpejskiego, który został odkryty dopiero w kantonie Valais. Daje wina owocowe, o eleganckim bukiecie i intensywnym kolorze. Ich dość rustykalny charakter czyni je idealnymi win do potraw z dziczyzny.
Diolinoir – szczep czerwony, krzyżówka mieszaniec utworzony także w 1970 roku w Pully (w kantonie Vaud) na bazie pinot noir. Uprawiane na dobrze naświetlonych zboczach kantonie Valais, daje eleganckie, pełne wina o intensywnym kolorze i niezbyt ostrych ale przyjemnych taninach.
Arvine (petite arvine) – szczep biały, starożytny, rodzima odmiana winogron z Valais, którego nazwa pochodzi prawdopodobnie z czasów rzymskich. Tworzy miękkie wina wytrawne o lekko słonawym smaku, doskonale sprawdzające się jako wina z późnego zbioru o smaku cytrusów i ananasa, które maja duży potencjał starzenia.
Savagnin blanc – ten odmiana dobrze znana tym, którzy pili wino z francuskiej Jury, odmiana pochodzi z Franche-Conte, a w kantonie Valais nazywana jest paden lub heida. To rzadkość uprawiana wysoko w winnicach Visperterminen, gdzie ciepły wiatr zwane föhn pomaga dojrzeć gronom.
Chasselas – (zwane fendant w Valais, a gutedel w niemieckiej Szwajcarii) – historia tego białego szczepu nie jest do końca znana, ale jest to najprawdopodobniej jedna z najstarszych odmian uprawianych przez człowieka. jest uprawiane także we Francji, Niemczech (gutedel), a nawet na Nowej Zelandii. Chasselas jest najbardziej rozpowszechnioną odmianą w Szwajcarii. jest to odmiana na tyle mało charakterystyczna sama w sobie, że świetnie oddaje warunki klimatyczne i glebowe regionów, z których pochodzi. Stąd trudno określić cechy tego wina jednoznacznie, ponieważ bardzo różnią się wina z chasselas w zależności od pochodzenia.

Główne regiony uprawy winorośli i produkcji wina w Szwajcarii

Genewa

To region wrzynający się w terytorium Francji, leżący na południe od Jeziora Genewskiego. To trzeci pod względem ilości produkcji kanton szwajcarski. Produkuje się tu w równych ilościach zarówno wina czerwone, jak i białe.

Kanton ma dość dobre warunki do uprawy winorośli ze względu na dobre nachylenie szczególnie zachodnich wzgórz wokół jeziora.
Genewa też jako pierwszy region przyjęła zasady oznaczania win ze względu na rejon pochodzenia, które to zasady przypominają nieco francuskie AOC (choć Szwajcaria nie należy do UE, zdecydowała się dobrowolnie na przyjęcie klasyfikacji win podobnej do francuskiej).
Region znany jest z dobrego chardonnay, chasselas, gamay i pinot noir. 40% produkcji to grona chasselas. Powstaje z nich sporo win lekko musujących, subtelnych i delikatnych.
Wina z tego szczepu występują w następujących apelacjach:
AOC: Satigny, Peissy, Chouilly, Russin, Dardagny, Lully, Choulex, Jussy
Wina te świetnie nadają się jako aperitif, do owoców morza, ryb i serów, nie mają dużego potencjału starzenia i powinny być wypite do 2-3 lat po zbiorach. Zwykle są to wina wdzięczne, kwiatowe, przyjemne w odbiorze.
Jeśli chodzi o wina czerwone, oznacza się je dwojako w zależności od szczepu dominującego: Pinot Noir de Genève lub Gamay de Genève. Robi się w Genewie także ciekawe różowe i białe wina z czerwonych szczepów – przede wszystkim z pinot noir i gamay (Rosés and Blancs de Noirs).
Ponadto powstają tu specjalności regionu ze szczepów gamaret (intensywne, pikantne wina), garanoir, merlot, syrah zwykle oznaczone AOC Genève.

Vaud (Waadt)

To region leżący na północ od Jeziora Genewskiego, na zachodzie rozciągający się aż do granicy z Francją, a na wschodzie aż do prawego brzegu Rodanu, a na północy aż po Jezioro Neuchâtel.

To drugi pod względem produkcji wina region Szwajcarii, pochodzi stąd jedna czwarta powstających w tym kraju win.
Region ma bardzo długie tradycje, ponieważ w średniowieczu wino produkowali tu cystersi. Jedne z najstarszych winnic to te w okolicy Dézaley znajdującym się na północnym brzegu Jeziora Genewskiego.

Vaud dzieli się na cztery podregiony i AOC jednocześnie:
Chablais – najbardziej wysunięty na południowy wschód podregion Vaud, ciągnący się na południe od Montreux; tutejsze apelacje dla win z chasselas to: Villeneuve, Yvorne, Aigle, Ollon, Bex;
La Côte – leżący na północno-zachodnim brzegu Jeziora Genewskiego z apelacjami dla win białych z chasselas, czyli: Morges, Aubonne, Mont-sur-Rolle, Féchy, Perroy, Tartegnin, Coteau de Vincy, Bursinel, Vinzel, Luins, Begnins, Nyon;
Lavaux – leżący na pólnocno-wschodnim wybrzeżu Jez.Genewskiego z apelacjami dla win białych z chasselas: Lutry, Villette, Epesses, Saint-Saphorin, Chardonne, Vevey-Montreux, Dézaley Grand Cru, Calamin Grand Cru;
North Vaud (Nördliches Waadtland) – leżący najbardziej na północ podregion obejmujący obszary wokół Jeziora Neuchâtel z apelacjami dla win białych z chasselas: Bonvillars, Côtes de l’Orbe, Vully.

Jak widać z klasyfikacji AOC – największym szacunkiem szczyci się tu szczep chasselas. Jeśli chodzi o wina czerwone – tak jak w Genewie, robi się tu wina z gamay, pinot noir, mieszanki tych szczepów i z lokalnych odmian takich jak gamaret i garanoir oraz międzynarodowych merlot i syrah.
W tym regionie także robi się wina różowe i białe z czerwonych szczepów.

Neuchâtel & three lakes region (Neuenburg i Drei-Seen-Region)

To region na zachodzie Szwajcarii leżący u stóp Jury wokół trzech jezior: Neuchâtel, Biel (Bienne) oraz Murten. Dwie trzecie tutejszej produkcji to wina pochodzące z podregionu Neuchâtel.
Kluczowe specjalności regionu to białe wina z chasselas oraz czerwone z pinot noir. Z tego szczepu robi się także musujące wino różowe zwane Oeil-de-Perdrix. Ponadto robi się tu wina musujące z mieszanek pinot noir i chardonnay, a także wina jednoodmianowe spokojne z międzynarodowych białych szczepów: chardonnay, pinot gris, riesling, sylvaner, gewürztraminer.

Valais (Wallis)

To region na południu kraju, gdzie uprawy winorośli skupiają się wzdłuż obu brzegów Rodanu. Jest to region odpowiedzialny za 1/3 produkcji wszystkich win szwajcarskich, najwięcej produkujący i najważniejszy, będący chyba wizytówką winiarską kraju.
Prawy brzeg Rodanu to najważniejszy tutejszy obszar upraw i produkcji wina. Różnorodność gleb, suchy i ciepły klimat oraz warunki zmieniające się właściwie z parceli do parceli zapewniają winom z Valais wielka różnorodność i doskonałą jakość.

Uprawia się tu zarówno odmiany białe, jak i czerwone. Robi się wina zarówno spokojne, jak i musujące, przede wszystkim wytrawne, ale i słodkie wyśmienite wina deserowe.

Największą sławą cieszą się dwa tutejsze rodzaje win, czyli białe Fondant du Valais – czyli wino zrobione z chasselas oraz czerwone Dôle du Valais – czyli popisowa specjalność regionu, wino czerwone z pinot noir i gamay.

Fendant to białe wino z chasselas, zwykle pełne, zdecydowanie wytrawne, mineralne, wręcz „kamieniste”. Jest jednocześnie wizytówką regionu i wariacją na temat szczepu chasselas, która zdaje się definiować ten szczep.

Johannisberg to kolejna specjalność Valais. Jest to także białe wino zrobione z sylvanera (rhin) – zwykle powinno być wytrawne, ale na pewno delikatniejsze, bardziej aromatyczne niż Fendant, choć podobnie jak on mineralne. Charakterystyczną cechą jest nuta migdałowa i muszkatowa w tym winie.

Valais słynie także ze specjałów winnych słodkich: win typu late harvest, czyli z późnego zbioru, typu grain noble, czyli selekcjonowane grona, słodkie, deserowe, bardzo aromatyczne o charakterystycznych nutach miodu, korzeni, ananasa, brzoskwini i wanilii. Tutejsze wina deserowe to ambrozja, niezwykłe doświadczenie dla kubków smakowych, które już nigdy nie zapomną tego smaku. Słodkie specjały robi się w Valais z malvoisie (pinot gris), ermitage (marsanne blanche), amigne, petite arvine, a także ze szczepu sylvaner (Johannisberg w wersji deserowej).
Wina te na etykiecie mogą mieć różnorakie nazwy, ale zawsze z uwzględnieniem miejsca pochodzenia, szczepu i predykatu (przy niemieckim nazewnictwie), czy określenia jakości.
Szczepy hermitage (marsanne blanche), amigne, petite arvine, humagne blanc służą także do produkcji tutejszych jakościowych win białych (nie Fondant).
Ponadto w Valais robi się, jak w innych regionach świetne wina musujące z pinot noir, chardonnay i chasselas.

Czerwone wina z regionu Valais to przede wszystkim duma i sława czyli wspomniane wyżej Dôle du Valais, które powstaje z pinot noir i gamay. Może być czystym pinotem, bądź w zestawie z gamay, bądź z dodatkiem lokalnych szczepów, ale w ilości nie przekraczającej 15% udziału w mieszance. Zwykle są to wina pełne, owocowe, pikantne i bardzo uniwersalne. Koniecznie trzeba spróbować takiego wina.
Czerwone wina mogą powstawać także jako wina jednoodmianowe z pinot noir, syrah, a także lokalnej odmiany humagne rouge, która daje wina solidne, mocne, bardzo eleganckie i pełne albo z odmiany lokalnej cornalin, która daje wina pełne ciała, nieco pierwotne, rustykalne o silnym aromacie leśnych owoców.

Jak w wielu innych regionach powstają w Valais wina białe i różowe ze szczepów czerwonych, czyli przede wszystkim z pinot noir i gamay. Nazywa się je wszędzie tak samo – czyli Rose de Noir i Blanc de Noir.

Deutsche Schweiz (German Switzerland)

To region obejmujący właściwie największy obszar, bo całą północną i wschodnią Szwajcarię. Graniczący z Niemcami, Austrią aż po Włochy.
Ten potężny w stosunku do innych regionów szwajcarskich obszar można podzielić na trzy części: zachodnią z Bazyleą i całym kantonem Argowia, centralną z Zurychem, Schaffhausen na samej północy i całym kantonem Thurgau oraz wschodnią obejmującą cały kanton Graubünden (Gryzonia) i St. Gallen.

Główne odmiany na tym terenie to pinot noir nazywany tu blauburgunder, müller-thurgau (często występujący pod nazwą riesling-sylvaner od nazwy swych rodziców), a także räuchling (starożytna odmiana uprawiana wokół Jeziora Zurych), gewürztraminer i pinot gris.
Tutejsze müller-thurgau charakteryzuje muskatowy aromat i dobra owocowość, pinot gris występujące pod nazwą ruländer są zwykle dość pełne i solidne, a gewürztraminery aromatyczne i mocne.

Ticino

To region leżący na południu Szwajcarii, u stóp Alp, graniczy z Włochami i jest częścią włoskojęzyczną kraju. Region ten specjalizuje się w szczepie merlot. 90% areału to nasadzenia tego właśnie szczepu. Co niezwykłe i ciekawe na skalę chyba całego winiarskiego świata, robi się tu sporo win białych z tego czerwonego szczepu. Łagodny klimat ze śródziemnomorskimi wpływami, dobre nachylenia stoków sprawiają, że szczep ten znalazł tu swój drugi dom poza Bordeaux.
W ten sposób powstają tu wina z AOC Merlot del Ticino – czerwone, AOC Merlot Bianco (Ticino), a także wina różowe z merlota. Najbardziej zaskakujące muszą być jednak dla wielbicieli tego szczepu wina musujące, ponieważ w tej merlotowej krainie robi się je także z tej odmiany, zazwyczaj zmieszanej z pinot noir i chardonnay w różnych konfiguracjach.

 Mapa szwajcarskich regionów pochodzi ze strony: wineandvinesearch.com